Mecelle ne demektir? Mecellenin özellikleri, tarihi, Osmanlıdaki yeri nedir? Mecellenin kaldırılması ve mecelle hakkında bilgi.
Mecelle Nedir?
Mecelle; Tanzimat’tan sonra İslâm dininin esaslarına uygun olarak 1869-1876 arasında yapılan çalışmalarla hazırlanan Osmanlı medeni kanunudur. Ali Paşa, Batı’dan alınacak bir medeni kanunu savunuyordu. Cevdet Paşa ise, İslâmi esasları birleştiren ve Türkçeleştiren bir kanundan yanaydı. Cevdet Paşa’nın görüşü benimsenerek Hanefi mezhebinin en uygun hükümlerinin bir araya getirilmesi kararlaştırıldı. 1869′ da Cevdet Paşa başkanlığında toplanan kurulun (Mecelle Cemiyeti) yedi yıl süren çalışmalarının sonunda “Mecelle-i Ahkam-ı Adliye” oluştu. Mecelle 1877’de padişah tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi.
Dinsel kurallara göre hazırlanmış olan Mecelle, gerçek anlamda bir yasa olarak kabul edilemez. Yasa koyucu konumunda bulunan padişahın iradesini yansıttığı için, Mecelle, uyulması zorunlu ve yasa niteliğinde bir hukuki dayanak olarak kabul edilir. Mecelle bir giriş ve 16 kitaptan oluşur. Bu kitaplardan başlıcaları; şirketler, satışlar, kefalet, gasp, kiralama, rehin ve yargılamadır. Mecelle’nin tümü 1851 maddedir. Bu maddelerin pek çoğunda düzenlenen konu örneklerle açıklanmıştır.
Genelden özele doğru giden bir sistematiği izler. Mecelle’nin son dört kitabı medeni kanunla ilintili değildir. Bunlarda hukuk yargılaması usullerine yer verilir. Buna karşın Mecelle’de medeni hukukun en önemli bölümünü oluşturan kişi, aile ve miras hukukunu düzenlenmeyerek bu konuyla ilgili düzenleme İslâm hukukuna bırakılmıştır. Mecelle tüm din ve mezheplerde uygulanmaya çalışıldı. Mecelle’nin kapsamına girmeyen konularda Müslümanlar için Şer’iye Mahkemeleri, öteki dinler için de dinsel ve ruhani merciler yetkili kılındı. Mecelle, Osmanlı hukuk düzeninde önemli bir dönüm noktasıdır. 17 Şubat 1926’da Medeni Kanun’un kabulünden sonra, uygulanabilmesi için çıkartılan 4 Ekim 1926 tarih ve 864 sayılı kanunun 43. maddesiyle yürürlükten kalktı.
Mecelle Nedir? – Kaynak / 2
Eskiden kullanılan kanunların tümüne «mecelle» denirdi. Sözlük anlamı kitaptır.
Osmanlı devletinde Tanzimat hareketiyle girişilen yenilikler arasında, Ahmet Cevdet Paşa’nın başkanlığında yedi yıl çalışan bir bilim kurulunun düzenlediği Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, o devrin medeni kanunu olarak 1868′ den 1926’ya kadar kullanılmıştır. 1851 maddeydi. Satışlar, kiralamalar, kefalet, havale, rehin, emanet, hibe, gasp ve itilaf, hacir, ikrah, şüf’a, şirketler, vekâlet, sulh ve ibra, ikrar, dâva, beyyineler (deliller), yemin, yargılama bahislerini düzenleyen hükümleri vardı.
Mecelle’deki esasların çoğu İslam dininden alındığı için, laik devlet görüşüne aykırı düştüğünden, Cumhuriyet devrinde yürürlükten kaldırıldı, 1926 ekiminden beri, onun yerine «Medeni Kanun» ile «Borçlar Kanunu» konuldu. Mecelle, hukuk kültürü bakımından büyük bir eserdir, hukuk biliminde önemli bir merhale sayılır.
