Mevsimler Hakkında Bilgi

Mevsim nedir, mevsimler nasıl oluşur, başlama ve bitiş tarihleri nelerdir? Mevsimler hakkında bilgi.

Mevsimler; yılın dört bölümünden her biridir. Mevsim sözcüğü, öteki belirgin hava özelliklerinden değişik özellikler içeren dönemleri tanımlar. Mevsimler ve mevsim değişiklikleri dünyanın her yerinde yaşanan süreçler değildir. Ekvator yakınındaki bölgelerde mevsim olgusu yoktur. Burada, yağış oranının arttığı zaman aralıkları olmakla birlikte, hava koşullan bütün yıl boyunca hemen hemen aynıdır. 10° kuzey enlemiyle 15° güney enlemi arasındaki çoğu bölgede belirgin bir yağış mevsimiyle (muson) kurak bir mevsimin görüldüğü muson iklimi hüküm sürer. Daha yukarı enlemlerde hemen hemen hiç yağış almayan ya da çok az yağış alan ancak yine de belirgin soğuk ve sıcak dönemleri olan bir çöl kuşağı bulunur. Kuzey Hindistan’da ve başka yerlerde yağışlı ve kurak mevsimler vardır; kurak mevsim kesin bir biçimde serin ve ılık dönemler olarak ikiye ayrılabilir. 35° ve 70° arasındaki enlemlerde 4 mevsim görülür.

İlkbahar, yaz, sonbahar, kış.

Bu mevsimlerin arasındaki farklar, enlem dereceleri büyüdükçe ve belirgin kara ikliminin görüldüğü bölgelerde artar. Kutuplara yaklaştıkça iklim sayısı da ikiye iner: Yaz ve kış. Mevsimlik değişik iklimler ve bu değişikliklerin nedeni, güneşin yıl boyunca dünya yüzeyine göre değişik yüksekliklerde bulunuşudur. Bunun nedenleri şöyle sıralanabilir: Dünya. güneşin çevresindeki yörüngesinde de yaklaşık 24 saatte döner. Dünyanın ekseni, kendi yörüngesiyle olan açısı yaklaşık 66°30’dır. Dünyanın ekseni eğik olduğundan, güneş ışınımının dünyanın belli bir noktasına geliş açısı yıl boyunca değişik ve dünya yüzeyinin ısınmasında değişikliklere neden olur. Güneş alçak durumdayken dünya üzerinde belli bir noktanın ısınma derecesi, güneşin yüksekte olduğu zamanki ısınma derecesinden çok daha düşüktür. Eğik gelen güneş ışını, dünya yüzeyinde, dik gelen ışından daha büyük bir alana yayıldığından, eğik gelen ışın aynı enerjiyle daha geniş bir yüzeyi ısıtacaktır. Ayrıca, dünyaya eğik olarak ulaşan güneş ışınları, daha kalın hava katmanlarının içinden geçmek zorundadırlar ve bu nedenle de çok enerji yitirirler. 23°30′ kuzey enlemi ve 24°30′ güney enlemi arasındaki tropikal bölgede güneş (genellikle 21 Mart ile 23 Eylül’de) dünyanın yüzeyinde dik durumdadır ve sonraları da hâlâ öylesine yüksektedir ki hemen hiç ısı değişikliği olmaz. Bu bölgelerde gece ve gündüz tüm yıl boyunca hemen hemen eşit uzunluktadır ve hiçbir mevsim değişikliği görülmez. Öte yandan, 66°, 30° ve 90° kuzey ve güney enlemleri arasındaki kutup bölgelerinde, yaz ve kış arasındaki ısı değişiklikleri çok daha büyüktür; çünkü yılın bir bölümünde güneş ufukta hiç görünmez ve yazın da her zaman alçaktadır.

Kutup dairesi üzerinde (66° 30° kuzey ve güney enlemleri) yılda bir gece güneş hiç batmaz. Kutuplara yaklaşıldıkça da güneşin batmadığı günlerin sayısı artar. Kutup noktasında ise güneş, yılın yansında hiç batmaz. Bu “kutup günü” boyunca çok az bir sıcaklık düşmesi görülür ve güneşin her zaman alçakta olmasına karşın önemli ısı yükselmeleri olabilir. Kışın durum tümüyle tersinedir; güneş kutup dairesinde yılda bir gün hiç doğmaz. Kutup noktasın-daysa yılın yarısında güneş görünmez. Bu “kutup gecesi” boyunca sıcaklık sıfırın çok altına düşer; güney kutbunda kışın ortalama sıcaklık -50°C nin altındadır. Genellikle 21 Mart ve 23 Eylül’ de güneş ekvatora tam dik durumundadır. Bu günlerde, tüm dünyada geceyle gündüz süresi birbirine eşittir. Kuzey yarıkürede ilkbahar genellikle 21 Martta başlar; aynı tarih, güney yarıkürede sonbaharın başlangıcıdır. Güney yarıkürede ilkbahar yaklaşık 23 Eylülde başlar. 21 Haziran dolayında güneş 23° 30′ kuzey enlemine başka bir deyişle yengeç dönencesine dik durumdadır. Bu tarihte, bu enlemin kuzeyinde güneş en yüksek noktasına ulaşır ve en uzun gün oluşur (yaz başlangıcı). Güney yarıkürede durum yine tersinedir: 21 Haziran güneşin en alçak noktada bulunduğu zamandır ve hem yılın en kısa günü, hem de kışın başlangıcıdır. Yaklaşık 22 Aralık’ta güneş 23° 30′ güney enlemine (oğlak dönencesi) dik durumdadır ve aynı tarihte kuzey yarıkürede en alçak noktadadır. Güney yarıkürede yaz 22 Aralık’ta başlar, aynı gün genellikle kuzey yarıkürede en kısa gündür (kışın başlangıcı) ve bugünden başlayarak günler yavaş yavaş uzar. Ilıman bölgelerin her yerinde mevsimler aynı belirginlikle görülmez; yukarıda verilen tarihler kesin bir sınır gösterir. Örneğin birçok bölgede, resmi yaz başlangıcı tarihine (21 Haziran) kesin biçimde bağlı olmaksızın uzun ya da kısa bir yaz görülebilir.