Nymphaeales nedir? Nymphaeales su bitkilerinin özellikleri nelerdir? Nymphaeales takımı hangi bitkileri içerir, hakkında bilgi.
Nymphaeales
Nymphaeales; ikiçeneklilerden, dört familya, sekiz cins ve başta nilüferler olmak üzere 70 kadar çeşitli su bitkisi türünü içeren takımdır. Hepsi de çokyıllık otsu bitkiler olan bu türlerin büyük bir bölümü gösterişli çiçek ve yapraklarından ötürü havuz, akvaryum ve su bahçelerinde yetiştirilir; bazı türlerin nişastalı köksapları (yatay sualtı gövdesi) ile protein yüklü tohumlarından eskiden yiyecek olarak yararlanılmıştır (günümüzde de hâlâ yerel kullanımına rastlanır). Doğal yaşamda da bazı önemli işlevler üstlenen bu bitkiler yaprak ve saplarıyla balıklar ve su kuşları için iyi bir korunak oluştururken, tohumlarıyla balıklara, yeşil bölümleriyle de toynaklı memelilere iyi bir besin sağlar.
Nymphaeales takımı içinde yer alan dört familyadan üçü (Nymphaeaceae, Camombaceae ve Barclayaceae) ortak özelliklere sahip olmalarına karşın, Ceratophyllaceae familyası ayrıksı özellikleriyle dikkat çeker. Öbürlerinin tersine, yetiştikleri suların dip kesimlerine tutunmayıp su yüzeyine yakın olarak yüzen Ceratophyllaceae üyeleri saplara çevrel olarak dizilmiş, parçalı ve ince yapraklara sahiptir. Oysa, öteki üç familyanın bütün üyeleri kalın gövdeleriyle olduğu kadar su yüzeyine yayılan ya da uzun sapların ucunda yukarıya yükselen kalın ve iri yapraklarıyla dikkati çeker. Örneğin, bazı nilüfer (Nymphaea) türlerinin yaprak genişliği yarım metreye ulaşır. Ama bu kalın bitkilerin sucul özellikleri gaz alışverişinde bazı sorunlar doğurur; sudaki çözünmüş oksijen miktarı bitkinin sualtı bölümlerine yetmeyebilir. Bu nedenle bazı nilüfer türleri çiçek ve yaprak sapları içinde, havadan aldıkları oksijeni sualtı organlarına iletmeye yarayan hava kanalları geliştirmiştir.
Nilüferler
Nymphaeales takımındaki en gösterişli çiçeklere sahip olan Nymphaea ve Nuphar türleri nilüfergiller (Nymphaeaceae) familyasının tipik üyeleridir. Gene bu familyada yer alan Victoria amazónica (eskiden V. regia; Amazon ya da kraliçe nilüferi) ve V. cruziana Güney Amerika’nın tropik kesimlerindeki tatlı sularda yetişir. Her iki iri bitkinin de kalın bir damarlanma sistemi gösteren ve yukarıya kalkık kenarlarıyla su üzerinde bir tepsi görünümü veren 60-180 cm çapında dev yapraklan vardır. Genişliği 18-46 cm arasında değişen hoş kokulu çiçekleri 50 ya da daha çok sayıda taçyapraktan oluşur. İlk açtığında beyaz renkli olan çiçekler solmadan 1-2 gün önce pembemsi ya da kırmızımsı bir renk alır; solduktan sonra da yerine üzümsü bir meyve gelişir.
Yaygın bir tür olan Brasenia schreberi ile yedi kadar türü bulunan Camomba, Camombaceae familyasının üyeleridir. Camomba türleri Kuzey Amerika’nın güneydoğusu ile Güney Amerika’nın kuzey kesimlerine yayılmıştır.
Üremesi
Barclayaceae familyasını oluşturan Bardaya cinsi (3 tür) Asya’nın tropik kesimleri ile Endonezya’da yetişir. Nymphaeaceae’nin üyelerinden, yumurtalığın tepesinden çıkan boru biçimli, uzun çiçek örtüyaprakları (birleşik taçyapraklar ve çanakyapraklar) ve tabanda birleşen erkekorganlarıyla ayrılır.
Öbür familyalardan kolaylıkla ayırt edilen Ceratophyllaceae familyası ise tek bir cinsi (Ceratophyllum) kapsar. Ceratophyllum türlerinin örtüyaprakları bulunmayan tek eşeyli çiçekleri (erkek ve dişi çiçekler) ayrı bitkilerde yer alır. Çiçektozları erkek çiçeklerden salındıktan sonra su yardımıyla dişi çiçeklere ulaşır.
Eşeysel üremenin baskın olduğu bu takımda bitki bölümleri aracılığıyla gerçekleşen üremeye de rastlanır. Örneğin, Nymphaea mexiacana tabanda yayılan kök uzantılarıyla, N. micrantha ise yaprakların sapla birleştiği yerden çıkan filizlerle çoğalır.
Su aracılığıyla tozlaşan Ceratophyllum ve kendi kendine tozlaşan Euryale dışında, takımının bütün üyeleri böceklerle tozlaşır. Gövde boğumlarından tek tek çıkan çiçekler ışınsal bakışımlı olup çiçek parçaları sarmaldan çok çevrel (halka biçiminde) olarak düzenlenmiştir. Nymphaeales’te üç tip meyveye rastlanır. Ceratophyllum’un dikenli fındıkçıklarına karşılık, Camombaceae familyası üyelerinin tek bir meyveyaprağından oluşan folikülleri (bir yanından açılan meyve tipi), Nymphaeaceae ve Barclayaceae familyalannın ise derimsi bir kabukla örtülü, çok bölmeli etli meyveleri vardır.
