Advertisement
Orta Asya’da ve Yakın Doğu’da kurulmuş olan devletler ve bu devletlerin önemli özellik ve olaylarının listeler halinde verildiği sayfamız.
Fatımîler (909-1171)
- Ebu Muhammet Ubeydullah tarafından Tunus’ta kurulmuştur.
- El-Ezher Camii en önemli eserlerindendir. (Kahire’de)
- El-Ezher Üniversitesi bu dönemde kurulmuştur.
- Türk – İslam devleti değildir.
- Selahattin Eyyûbî (Eyyûbîler) tarafından yıkılmıştır.
Harzemşahlar (1097-1231)
- Kuruldukları bölgenin adını devlet adı olarak aldılar.
- Kendilerini Büyük Selçukluların mirasçısı olarak kabul etmişlerdir.
- Büyük Selçukluların askeri teşkilatını örnek almışlardır.
- Otrar Olayı bu döneme aittir.
- Moğol istilasının başlamasında etkili olmuşlardır.
- Anadolu Selçuklu Devleti’yle Moğollar arasında tampon bölge oluşturmuşlardır.
- Anadolu Selçuklularıyla 1230’da Yassı Çimen Savaşı’ndan bir yıl sonra yıkılmışlardır.
- İkta sistemini uygulamışlardır.
- Zemahşeri (Mukaddimetü’l Edeb adlı eseri vardır), Necmeddin Kübra, Safi-yüddin, Fahreddin Râzi bu dönemde önemli bilimsel çalışmalar yapmışlardır.
Eyyûbîler (1174 -1250)
- Selahaddin Eyyûbî tarafından Mısır’da kurulmuştur.
- 1187 Hıttin Savaşı’yla Küdüs’ü Haçlılardan geri almışlardır. Bu durum beraberinde III. Haçlı Seferi’ni getirmiştir.
- İkta Sistemini uygulamışlardır.
- Kölemenlerin komutanı, Aybek tarafından yıkılmıştır.
- Abdüllatif el Bağdadi, İbn Şeddat ünlü tarihçileridir. Felsefede Şahabeddin el Suhreverdi Tıp’da ibn Meymun önemli bilim adamlarıdır.
Memlükler (1250 -1517)
- Aybek tarafından Mısır’da kurulmuştur.
- Abbasi halifelerini 1258’den 1517’ye kadar korumuşlardır. Halifeleri himaye etmeleri İslam dünyasında prestijlerinin artmasında etkili olmuştur.
- İkta sistemini uygulamışlardır.
- Moğolları 1260 Ayn-ı Calut Savaşı’yla yenmişlerdir. 1277’de Memlüklü hükümdarı Baybars Elbistan’da Moğolları tekrar yenmiştir.
- Fatih (II. Mehmet) zamanında Osmanlı Devleti’ye ilişkileri bozulmuştur. II. Bayezit zamanında Osmanlı – Memlûk savaşları görülmüştür. I. Selim (Yavuz) 1516 Mercidabık, 1517 Ridaniye Savaşları’yla bu devlete son vermiştir.
Bu savaşlar sonucunda halifelik Osmanlı Devleti’ne geçmiştir. - Memlüklülerde belirgin bir veraset anlayışı yoktur. Her emirin hükümdar olma hakkı vardır.
Bu durum beraberinde sık sık hükümdar değişikliğini de getirmiştir. - Kalatü’l Cebel Sarayı, Baybars Camii, Kalavun Camii, Sultan Hasan Camii, Ka-yıtbay Camii, Berkuk Türbesi, Kayıtbay Türbesi, Halep, Şam ve Trablusşam Camileri önemli eserleridir.
Moğollar (1196-1227)
- Cengiz Han (Temuçin) tarafından kurulmuştur.
- Moğollara Türkler Tunguz adını vermiştir.
- Moğolların Türkleşmesinde Uygurlar etkili olmuştur.
- Cengiz Han’ın ölümüyle devlet parçalanmıştır. Otrar Olayı’ndan sonra Moğol istilası başlamıştır. Moğol istilası Türk – İslam kültür ve medeniyetini olumsuz yönde etkilemiştir. Çünkü Moğollar geçtikleri yerleri yakıp-yıkmışlardır. Ayrıca Moğol istilâsı Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması açısından da önemlidir. Çünkü Moğol istilâsından kaçan Türkler Anadolu’ya göç etmişlerdir.
- İlhanlı veziri Reşidüddin’in “Camiu’t Tevarih” adlı dünya tarihi kitabı ile Cüveyni’nin “Tarih-i Cihangüşa” adlı kitabı önemli eserler arasındadır.
Timur Devleti (1370-1507)
- Timur tarafından Türkistan’da kurulmuştur.
- 1402 Ankara Savaşı‘nı Osmanlılarla yapmışlardı. Ankara Savaşı’yla Osmanlı Devleti yıkılma tehlikesi geçirmiştir.
- Çağatay Türkçe’sini kullanmışlardır.
- Sultan Hüseyin Baykara ve Ali Şir Nevai bu dönemin önemli isimlerindendir. Ali Şir Nevai Muhakemet’ül Lugateyn adlı eseriyle Türkçenin Farsçadan daha zengin olduğunu ispatlamak istemiştir.
- Timur Devleti hükümdarı ve aynı zamanda astronomi alimi olan Uluğ Bey’in Semerkant’ta açtığı medresede Ali Kuşçu önemli araştırmalar yapmıştır. Şeybaniler (Özbekler) tarafından yıkılmıştır.
- Ak Saray, Bibi Hanım Mescidi ile Gök Saray önemli yapıtlar arasındadır.
Babür Devleti (1526 -1858)
- Timur’un torunu Babür tarafından Hindistan’da kurulmuştur.
- Babür Şah’ın Babürname eseri önemlidir.
- Şah Cihan eşi Mümtaz Mahal için Tac Mahal’i yaptırmıştır.
- Devlet işleri Divan-ı Ala’da görüşülürdü.
- 1858’den itibaren Hindistan İngiltere’nin sömürgesi haline gelmiştir.
- Hümayun Türbesi, Ataka Han Türbesi önemli yapıtları arasındadır.
- Tarihçi Ebul Fadl Allâme’nin Ekbername ve Âyin-i Ekber adlı eserleri bu döneme ışık tutmaktadır.
Karakoyunlular (1365 -1469)
- Bayram Hoca tarafından Erzürum, Erciş, Musul dolaylarında kurulmuştur.
- Kara Yusuf Timurla mücadelelerinden sonra Osmanlı’ya sığınmıştır.
- Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan bu devlete son vermiştir.
Akkoyunlular (1365 -1469)
- Akkoyunlular Oğuzların Üçok kolunun Bayındır boyundandır.
- Devletin kurucusu Kara Yülük Osman Bey’dir.
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kurulmuşlardır.
- Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan 1473’te Fatihle (II. Mehmet) Otlukbeli Savaşı’nı yaparak kaybetmiştir. Bu savaş sonunda Doğu Anadolu Bölgesi Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.
- Safevi hükümdarı Şah İsmail bu devlete son vermiştir.
Safeviler (1502-1736)
- Şah İsmail tarafından İran’da kurulmuştur.
- Osmanlıyla 1514’de Çaldıran Savaşı’nı yapmışlardır. Bu savaşta yenilmişlerdir.
- Osmanlı Devleti’ne doğudan tehdit unsuru oluşturmuşlardır.
- Avşarlar tarafından son verilmiştir.
İran’da 1925’e kadar Türk hanedanları yönetimde etkili olmuştur.
