19. yüzyıl Osmanlı Rusya ve Osmanlı İngiltere savaşları nedenleri, sonuçları ve imzalanan antlaşmaların önemi, hakkında bilgi..
Osmanlı Rusya ve Osmanlı İngiltere Savaşları
Savaşların Nedenleri:
✓ Fransa’nın Mısır’ın işgali sırasında Osmanlı Devleti’ne yardım etmek amacıyla Ege Denizi’ne gelen Rus donanmasının Yedi Ada’ya yerleşerek buradan askerlerini geri çekmemesi üzerine Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya Boğazları kapatması
✓ Osmanlı Devleti’nin, Rus yanlısı olan Eflak ve Boğdan beylerini görevden alması üzerine Rusya ile Osmanlı Devleti arasındaki ilişkilerin gerginleşmesi
Bu gelişmeler üzerine Rusya, 1806’da Eflak ve Boğdan’ı işgal ederek Osmanlı Devleti’ne savaş açmıştır.
Bu sırada Avrupa’da Fransa ile diğer Avrupa Devletleri arasında İhtilal Savaşları devam etmekteydi, ingiltere, Osmanlı Devleti’nin Rusya ile savaşa başlamasından yararlanarak Rusya’ya destek vermek amacıyla Osmanlı Devleti’nden;
✓ Fransa ile ilişkilerini kesmesini,
✓ Eflak ve Boğdan’ın Rusya’ya bırakılmasını,
✓ Çanakkale Boğazı’ndaki askeri istihkamların İngiltere’ye teslim edilmesini istemiştir.
Osmanlı Devleti bu istekleri sert bir dille kabul etmeyeceğini belirtince İngiliz donanması Çanakkale Boğazını geçerek İstanbul’a geldi, İngiltere böylece isteklerini zor kullanarak kabul ettirmeyi amaçladı. Fakat Osamnlı Devleti’nin aldığı önlemler nedeniyle etkili olamayan İngiliz donanması tekrar boğazlardan çıkmak zorunda kaldı. Baskıcı tavrından vazgeçmeyen İngiltere bu defa da Osmanlı toprağı olan Mısır’a saldırdı. Fakat Mısır valisi Mehmet Ali Paşa, İngiliz kuvvetlerini İskenderiye’den püskürtmeyi başardı.
Bu sırada Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki savaşlar da devam etmekteydi. Osmanlı ordusunun Tuna’ya doğru hareket etmesinden yararlanan Boğazlan korumakla görevli Yeniçeriler, 1807 yılında Kabakçı Mustafa İsyanı nı çıkararak padişah III. Selim’i tahttan indirdiler. III. Selim’in yerine IV. Mustafa padişah oldu.
Bu gelişme üzerine III. Selim taraftarı olan Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa, kendisine bağlı kişileri silahlandırarak istanbul’a geldi ve Topkapı Sarayı’nı basarak tutuklu bulunan III. Selim’i yeniden tahta geçirmek istedi. Fakat
III. Selim’in öldürülmesi üzerine isyancıları ortadan kaldırıp,
IV. Mustafa’yı tahttan indirerek II. Mahmut’un padişahlığını ilan etti.
Osmanlı Devleti bir taraftan bu iç sorunlarla uğraşırken diğer taraftan Rusya ile savaşlar devam etmekteydi. Bu sırada Fransa, Rusya’yı diğer Avrupa devletleriyle yaptığı ittifaktan ayırmak için Rusya ile yakınlaşma politikası izlemeye başladı. 1807’de Rusya ile Fransa arasında Tilsit Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile Fransa, Rusya’nın işgal edeceği Osmanlı toprakları için Rusya’ya destek verdi. Daha önce Osmanlı Devleti’ni Rusya ile savaşmaya teşvik eden Fransa, bu antlaşma sırasında Osmanlı topraklarının Rusya tarafından işgaline destek vermiştir.
Fransa’nın iki yüzlü politika izlemesi üzerine, Osmanlı Devleti ingiltere’yle yakınlaşmıştır. Bunu sonucunda Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında 1809’da Çanakkale Antlaşması (Kale-i Sultaniye) imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre, barış zamanında Boğazlardan hiçbir savaş gemisinin geçmemesi karara bağlanmıştır.
Bu sırada Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki savaşlar yine devam etmekteydi. Osmanlı padişahı II. Mahmut, galip gelinemeyeceğini anlayarak Rusya ile 1812’de Bükreş Antlaşması’nı imzaladı ve savaşı sona erdirdi.
Bükreş Antlaşması’yla;
✓ Basarabya Ruslara bırakılmıştır.
✓ Eflak ve Boğdan Osmanlılara geri verilmiştir.
✓ Prut nehri iki devlet arasında sınır olmuştur.
✓ Sırbistan’a ayrıcalıklar tanınmıştır.
Bükreş Antlaşması’yla; Osmanlı Devleti’nden milliyetçilik hareketleri sonucunda ilk defa imtiyaz elde eden toplum Sırplar olmuştur. Bu durum diğer Osmanlı azınlıklarının da isyan etmelerine ortam hazırlamıştır.
