Öz algı nedir, ne demektir? Canlılarda öz algı nasıl olur? Öz algı özellikleri nelerdir, özalgı hakkında bilgi.
Öz Algı
Öz algı; özalgı, canlıda, kendi konumu, gövdenin duruş biçimi, iç ve dış denge ile iç organların durumuna ilişkin algıdır.
Kol ve bacak hareketlerinin eşgüdüm içinde olması, bu organların konumunun her an farkında olmayı gerektirir. Omurgalı hayvanlarda iskelet kaslarında (çizgili kaslar) ve kirişlerin iç yüzünde bulunan alıcılar, kol ile bacakların konumu ve kasların etkinliğiyle ilgili sürekli bilgi sağlar. Eklembacaklılarda (örn. böcekler, kabuklular) buna benzer organlar olan gerilme alıcıları kasların dış yüzünde, gerginlikteki değişmeleri ölçebilen özel sinirler olan kordotonal organlar ise eklemlerin içinde yer alır. Eklemlerdeki duyarlı tüysü yapıların uyarılması hayvanın, kol ve bacaklarının konumu ile hareketlerinin sürekli farkında olmasını sağlar.
Denge değişikliklerinin farkında olma süreci genellikle kütleçekimini algılamayı da içerir. Omurgasızlarda bu algıyı sağlayan statosist, içi duyarlı tüycüklerle kaplı sıvı dolu bir odacıktır ve bir ya da daha fazla küçük, kumsu ya da taşsı tanecik (statolit) içerir. Statolitler, yumuşakçalardaki gibi serbest hareket halinde ya da bazı kabuklularda olduğu gibi duyu tüylerine yapışık olabilirler. Birçok knidlide ve solucanda da statosiste rastlanır. Omurgalılardaki benzer organlar kulaktaki kesecik ile kırbacık, bunların içinde yer alan tanecikler ise otolitlerdir. Sonuç olarak hayvanın konumu ya da yöneliminde meydana gelen değişiklikler statolitlerin basmayla duyu tüycüklerine iletilir.
Omurgalıların tümünde ve kafadanayaklılar, kabuklular gibi bazı omurgasızlarda bulunan üçüncü öz algı organının işlevi, gövdenin ekseni çevresindeki dönüşlerini hayvana haber vermektir. Kabuklulardaki organ bir boşluk içinde yer alan sıvının eylemsizliğiyle işlev görür; ince duyu tüycükleri bu sıvının içine doğru uzanır. Sıvı eylemsiz olduğu için, hayvan ekseni çevresinde dönünce tüycükler uyarılır.
Omurgalılar kulaktaki yarımdaire kanallarında bulunan sıvının hareketlerinin duyu tüycüklerini etkilemesiyle gövdelerinin kendi ekseni çevresindeki hareketlerini algılarlar. Üç yarımdaire kanalı birbirine 90°’lik açı yapan düzlemlerde yer alır. Merkez sinir sistemi kanallardan gelen uyarıları bir araya getirerek kanallardakinden farklı düzlemlerde gerçekleşen gövde dönüşlerini saptayabilir.
