Mitoloji Nedir? Dünya’da ve Türklerde Mitoloji, Mitolojinin Özellikleri

1
Advertisement

Mitoloji nedir? Mitolojinin özellikleri, Milletlerin mitolojileri, Yunan mitolojisi, Türklerde mitoloji hakkında bilgi.

Türk Mitolojisi

Türk Mitolojisi

Mitoloji, çok meraklı bir konu, halk edebiyatının kaynaklarından biridir. Bir milletin tarih öncesinden kalma efsanelerine, din inanışlarına, kahramanlık hikâyelerine «mit», bunların tümüne de «mitoloji» denir.

Mitoloji insanüstü olaylarla doludur. Konuları, insanların yeryüzü yaşayışından çok, akıl yoluyla açıklayamadıkları dünya dışı hayatlarıyla ilgilidir. Olaylar tanrılar arasında, ya da tanrı-insan bağıntıları yönünden ele alınmıştır. Bundan dolayı, mitoloji dünyadaki olayların gizli sebeplerle açıklanması için insanların uydurduğu masallardır, diyebiliriz. Ancak, mitolojiler, kişilerin eseri değildir, toplumun malıdır. Bazı toplumlarda, kişiler, mitoloji olaylarını derleyip toplamışlardır. Meselâ Lâtin şairi Ovidus’un «Metamorfosis» (Değişişler) adlı eseri mitoloji olaylarını açıklar.

Dünyadan Milletlerin Mitolojileri

Her milletin mitolojisi başka başkadır. Yalnız, bazılarının arasında ortak olaylar, ortak tanrılar, kişiler görülür. Bütün mitolojilerin birleştikleri noktalar da vardır: Evrenin yaratılışı, bazı güçlerin ya tabiat, ya insan yönünden açıklanması gibi.

Mısır mitolojisinde tanrı sayısı pek kalabalıktır, yüzleri bulur. Bunların bir kısmı dünyada yaşar, yani «tanrı-insan»dırlar, insanları idare ederler. Mısır firavunlarına tanrı gözüyle bakılması bundandır. Bazıları «insan-hayvan» karışımıdır. Bu da, ilkel insanların tabiatüstü güçleri başka türlü tasarlayamamasından doğmuştur.

Mısır Güneş Tanrısı RA

Mısır Güneş Tanrısı RA

Asurlular’a, Babilliler’e göre, dünyanın yaratılışı, Gılgamış Destam’nda anlatıldığı gibidir. Asur mitolojisinde, bir tarih gerçeği olan Tufan olayına raslanıyor. Fenike mitolojisi, Babil mitolojisinin bir devamı gibidir. Hele Astarte (güzellik tanrıçası) ile Adonis (erkek güzelliği tanrısı) arasındaki sevgi macerası, olduğu gibi Babil’den gelmedir, sonradan Yunan mitolojisine de geçmiştir. Fenike mitolojisinde en güçlü tanrı olarak Baal görünür.

Advertisement

İran mitolojisinde görülen Astar, Asur’un İştar, Fenike’nin Astarte’sinden başka bir tanrıça değildir. İran mitolojisi, Zerdüşt’ün kitabına dayanır. Bu mitolojideki İyilik (Hürmüz), Kötülük (Ehrimen) adlarıyla beliren tanrı fikri, genellikle bütün mitolojilerde görülen belli başlı iki temeldir. Daha sonraki mitolojilerde de melek-şeytan durumunda bu iki temel görülür. İran mitolojisinin belli başlı kahramanları arasında Feridun, Minuçehr, Zal, Zaloğlu Rüstem’le büyükbabası Kahriman (kahraman) kötü ruhlarla, cinlerle çarpışmışlardır.

Yunan mitolojisi, kişi bakımından en zengin, en dallı budaklı, aynı zamanda da insan gerçeğine en bağlı olan mitolojidir. Yunanlılar, bütün tanrılarını insan biçiminde düşünmüşler, insanoğluna ait özelliklerin her biri için bir tanrı tasarlamışlardır. Yunan mitolojisi kâinatın yaratılışını da çok akla yakın bir yoldan izah eder. Buna göre önce Kaos (boşluk) vardı. Sonra Gaea ile, her şeyi birleştirip yaratan Eros varoldu. Gece, gündüz, Uranüs (gökyüzü), Pontos (denizler), Titan (devler) doğdu. Bu devlerin en genci Khronos (zaman)dı. Zeus (tanrıların en güçlüsü) bu Khronos’un oğludur. İnsanı Atlas adındaki titan çamurdan yaratmıştır. Dünyayı omuzlarında taşımaya mahkûm edilen bu Atlas’ tan sonra, insan nesli çoğalmıştır.

Yunan Mitolojisi

Yunan Mitolojisi

Yunan mitolojisinin kişileri, hemen yalnız adları değişerek Romalılara geçmiştir. Almanların, Finlerin, Amerika yerlilerinin, Maya, Aztek toplumlarının da kendilerine göre mitolojileri vardır. Japon mitolojisinde, hükümdar tanrının doğrudan doğruya oğlu sayıldığı gibi, Hristiyanlıkta da İsa Peygamber, Tanrı’nın oğlu kabul edilmiştir ki bunda Yunan mitolojisinin etkisi açıktır.

Türkler’de Mitoloji

Türk mitolojisi, temeli bakımından totem dininin sonucudur. En eski Türk mitolojilerinde kurdun, kartalın önemli yeri vardır. Oğuzların inançlarında kurt, insanların anası, Uygurlar’ın inanışlarına göre de babası olarak görünür. Yerine göre geyik, ağaç, yıldırım insanoğlunun yaratılışına yol açan mitoloji unsurlarıdır. Dünyanın yaratılışına ait en derlitoplu efsane ise, Uygurlar arasında meydana çıkmıştır. Köktürkler’in inançlarına göre tanrılar iki bölüktü: Yukarıda Gök-Tanrı, aşağıda ise «yir-sub»lar (toprak tanrıları) vardı. İnsan, bu ikisi arasında yaratılmıştı.


1 Yorum

Leave A Reply