Pnömokonyoz nedir? Pnömokonyoz hastalığı nasıl bir hastalıktır? Pnömokonyoz hastalığının sebepleri ve tedavisi hakkında bilgiler.
Pnömokonyoz, çeşitli organik ya da inorganik tozların ya da örseleyici etkisi olan kimyasal maddelerin, genellikle uzun bir süre boyunca solunmasıyla ortaya çıkan akciğer hastalıklarının ortak adı. Hastalığın türü ve şiddeti tozun kimyasal bileşimine bağlıdır. Silis ve asbest gibi bazı maddelerin küçük parçacıkları şiddetli doku yanıtına yol açarken daha hafif düzeyde örseleyici maddeler vücuda ancak çok büyük miktarlarda girerse akciğer hastalığına neden olur. Sigaranın pnömokonyozlardan çoğunda belirtileri ağırlaştırdığı kanıtlanmıştır.
Hafif vakalarda erken dönemde göğüste sıkışma duygusu ve soluk almada güçlük görülür. Bu durum zamanla daha şiddetli solunum bozukluklarına, kronik bronşite ve çok ağır vakalarda amfizeme yol açar. Solunan tozlar akciğerdeki hava keseciklerinde (alveol) birikerek normal akciğer dokusunun iltihaplanıp lifsi nedbe dokusuna dönüşmesine ve esnekliğinin azalmasına neden olur. Nedbe dokusu belirli bir düzeyin üstünde olursa akciğerin işlevi önemli ölçüde azalır, pnömokonyoz belirtileri ortaya çıkar. Akciğerlerdeki toplam toz miktarı, belirli toz türlerinin toksik etkileri ve daha önceden örselenen akciğer dokusunun iltihaplanması hastalık sürecini hızlandırarak zararlarını artırabilir.
Madencilik ve çömlekçilik ile taşocakların-da çalışanların soluduğu inorganik tozlardan şiddetli pnömokonyoza en sık neden olan silistir. Akciğerde 5-6 gr kadar silis bulunması hastalığa yol açabilir.
Grafit, kalay, baryum, kromat, kil, demir ve kömür tozları pnömokonyoza neden olduğu bilinen öbür inorganik maddelerdendir. Vakaların çoğunda bu tozlarla birlikte silisin de hastalığın oluşmasında rol oynadığı bilinir. Bu maddelerin genellikle uzun bir süre boyunca sürekli solunmasıyla pnömokonyoz oluşur. Asbest, berilyum ve alüminyum tozlarının görece kısa sürelerle, çok büyük miktarlarda solunması çok ağır pnömokonyoz vakalarına neden olur. Asbestozun akciğer ve öbür organlardaki kanserlerle de ilgili olabileceği düşünülür.
Saman, malt, şekerkamışı, mantar ve arpa küflerindeki sporlar gibi organik tozların uzun süre solunması tozun vücuda girmesinden birkaç saat sonra başlayan ağır alerjilere yol açabilir. Tekstil işçilerinde görülen bisinozda, pamuk ya da keten liflerinin solunması histamin salgılanmasına yol açar; bu durum da solunum yollarının daralmasına neden olarak solunumu engelleyebilir.
Pnömokonyoz yapan örseleyici kimyasal maddelerden bazıları kükürt dioksit, amonyak, asit ve klorürdür. Bunların tümü akciğerlerin içini döşeyen mukozadan kolayca emilerek kana karışır. Ayrıca kimyasal maddenin kendisi akciğer dokusunu örseleyebilir; bu etki akciğerlerde önemli miktarda sıvının birikmesine neden olur. Kimyasal maddenin solunması sona erince hasta tümüyle iyileşebilirse de bazı vakalarda kronik bronşit gelişebilir.
