Protein sentezi nedir? Gerekli amino asitleri aktifleşmesi, aşamaları, nasıl gerçekleşir hakkında bilgi.
Protein Sentezi Nedir? Nasıl Gerçekleşir?
PROTEİN SENTEZİ:
Tanım: Canlılar besin olarak aldıkları, büyük moleküller halindeki proteinleri sindirimle parçalarlar. Ortaya çıkan birim maddeler olan aminasitler hücreler içine alınırlar. Ve DNA şifresine göre yeniden dizilirler. Böylece, vücut yapısına uygun protein haline getirilirler. Bu olaya -Protein Sentezi- denir.
Proteinleri oluşturan aminoasitlerin sayısı ve diziliş sırası, onunla ilgili şifreyi taşıyan DNA molekülünü oluşturan nükleotitlerin, sayı ve dizilişine bağlıdır.
Hücrelerde, toplam olarak yirmi çeşit aminoasit vardır. Bunlardan bir kısmı hücre tarafından sentezlenir. Bir kısmı ise dışarıdan alınır. Bunlara -Temel Amino Asitler- denir.
Ör: Arginin, Histidin, izolisin gibi…
Proteinler, amino asitlerin çeşitli sayı ve sırada olmak üzere, peptit bağları ile bağlanmaları sonucu oluşurlar.
Hücrelerde, genetik şifreye işlerlik kazandıran molekül grubu RNA molekülleridir,
PROTEİN SENTEZİ NASIL GERÇEKLEŞİR:
tRNA molekülleri, sitoplazmadaki serbest halde bulunan aminoasitleri uygun uçlarına, bağlayarak mRNA kalıbına getirirler.
tRNA molekülünün, kodonlara uyan nükleotitleri taşıyan üçerli nükleotit gruplara antikodon denir.
Kodonlar ve Antikodonların nükleotitleri arasında kurulan zayıf hidrojen bağları, tRNA’ların belli bir sıraya göre dizilmesine, bu olay da onların taşıdığı amino asitlerin kodonlarda ifade edilen sıraya göre dizilmesine neden olur. Olay ribozomlarda geçer.
PROTEİN SENTEZİ İÇİN GEREKLİ AMİNO ASİTLERİN AKTİFLEŞMESİ:
Amino asitlerin tRNA’ya bağlanabilmeleri için önce aktifleşmeleri gerekir. Bu olay ATP moleküllerinden amino asitlere fosfat grubu bağlanması ile sağlanır. Fosfat bağlanması amino açil sentetaz enzimi yardımı ile gerçekleşir. Aktifleşen amino asit tRNA’nın uygun ucuna bağlanır.
Buraya kadar yapılan açıklamalar, protein sentezinin belirli aşamalar sonucu gerçekleştiğini ortaya koymaktadır.
Bu aşamalar şu sırayı izlemektedir:
1- Transkripsiyon: (Yazılma): DNA molekülünün anlamlı dizisinden verilen genetik bilginin, m.RNA diline çevrilmesidir.
Böylece oluşan m.RNA dizisi sitoplazmaya geçer. Ribozomlar alt birimleri aracılığı ile bu diziye tutunurlar.
2- Translasyon: (Okunma): DNA’nın verdiği genetik şifreye göre amino asitlerin dizilmesi olayıdır.
Amino asitleri taşıyan tRNA molekülleri, ribozomlara büyük alt birimleri üzerinden bağlanırlar. Bu bağlanmada, iki nükleotit dizisi arasında kurulan (mRNA ve tRNA arasında) zayıf hidrojen bağları rol oynar.
Böylece, ribozomlar, m.RNA üzerinden kayarken, mRNA kodonlarına uygun antikodonları taşıyan tRNA molekülleri, kodonların sırasına uygun olarak sırayla ribozomlara tutunmaya başlar. Dolayısıyla beraberlerinde taşıdıkları amino asitler de belli bir sıraya göre dizilmeye ve aralarında peptit bağları oluşmaya başlar. Protein yapımı gerçekleşir.
