Sahib Ataoğulları Beyliği ne zaman ve nerede kurulmuştur? Sahib Ataoğulları Beyliği’nin tarihçesi, özellikleri hakkında bilgi.
Sahib Ataoğulları Beyliği
Sahip Ataoğulları; Anadolu Türk beyliğidir (1275-1341).
Anadolu Selçuklu ve Veziri Sahip Ata Fahrettin’in oğulları ve torunlarınca kuruldu. Afyon ve çevresinde egemenlik kurdu. Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılışına yakın devlet yönetiminde etkin rol oynayan Sahip Ata, Sultan II. Gıyasettin Keyhüsrev’den Afyonkarahisar, Ladik (Denizli) ve Honaz’ı tımar olarak aldı. Pervane Muinettin Süleyman da Sahip Ata’nın oğulları Tacettin Hüseyin ve Nusrettin Hasan’a Kütahya, Sandıklı, Akşehir ve Beyşehir’i has olarak verdi. Beyliğin kuruluşunu, İlhanlı Hükümdarı Abaka Han’ın bağış tarihine (1274-75) bağlamak doğru sayılmalıdır. 1277’de Pervane Muinettin Süleyman’ın öldürülmesinden sonra Anadolu Selçuklu Devleti’nin başveziri olan Sahip Ata, Sultan III. Gıyasettin Keyhüsrev’in de desteğini alarak Akşehir yakınlarında düşmanla savaşmaya başladı. Savaş Tacettin ve Nusrettin’in ölmeleriyle son buldu (26 Mayıs 1277). Ancak, Sahip Ata, İlhanlılardan yardım alarak Konya’ya girdi ve Mehmet Bey ile Siyavuş’u öldürdü (1279).
İki kardeşin ölümünden sonra beyliğin başına Şemsettin Mehmet geçti. Onun döneminde Germiyanoğulları ile savaşlar yapıldı. Şemsettin Mehmet Bey, daha dedesi Sahip yaşarken bir savaşta öldü (1287). Yerine oğlu Nusrettin Ahmet geçti. İlhanlı Devleti’nin Anadolu Beylerbeyi Emir Çoban 1314’te Anadolu’ya geldiğinde ona boyun eğenler arasında Sahipataoğulları da vardı. Emir Çoban’ın oğlu Timurtaş, Afyonkarahisar’ı kuşattığı zaman Nusrettin Ahmet, Germiyanoğlu Yakup Bey’e sığındı (1327). Ülkesine döndü ve Germiyanoğulları’nın egemenliğini tanıdı. 1342’de öldüğü sanılan Nusrettin Ahmet’ten sonra Sahipataoğulları’nın toprakları Germiyanoğulları Beyliği’ne katıldı.
Sahib Ataoğulları Beyliği’nin Özellikleri Hakkında Detaylı Bilgi
Sahib Ataoğulları Beyliği, Türkiye Selçuklu veziri Fahreddîn Ali’nin oğulları tarafından Afyonkarahisar ve çevresinde oluşturulmuş küçük bir beyliktir. Fahreddîn Ali, ömrünün yarısından fazlası vezirlik olmak üzere 40 yıl gibi uzun bir süre Türkiye Selçuklu Devletinin hizmetinde bulunmuş bir devlet adamıdır. O, bu uzun süre içinde “cami, medrese, kervansaray, zaviye ve hamam” türünden dini, ilmi, iktisadi ve sosyal hizmet veren birçok eser meydana getirmiştir. Hayır hizmetlerinin çokluğundan dolayı da halk kendisini “Sâhib Ata” adıyla anmıştır.
Sâhib Ata Fahreddîn Ali, vezirlik makamına getirildiği zaman, Afyonkarahisar kendisine “ıkta” olarak verilmiştir. Bundan sonra Afyonkarahisar şehri, Cumhuriyet devrine kadar Sâhib Ata’nın adına izefeten “Karahisar-ı Sâhib veya Karahisar-ı Devle” isimleriyle anılagelmiştir.
Büyük devlet adamlarının bazı ortak özellikleri vardır. Bu özelliklerden biri de şudur: Büyük devlet adamları, yönetimde güçlü hâle gelebilmek için, önce bütün güç odaklarının desteğini kazanmaya çalışırlar. Onları bazen gayelerine uygun vaatler ile bazen de maddî tavizlerle davalarına kazanırlar. Kendileri güçlü hâle geldikten sonra da, bu güç odaklarını birer birer bertaraf ederler. Zira otorite, hiçbir zaman ortak ve rakip kabul etmez. İşte Selçuklu devlet adamı Pervâne Muîneddîn Süleyman da böyle yapmıştır. Pervane, vezir Sahib Ata’yı yanına çekebilmek ve onun desteğini alabilmek için, “Kütahya, Sandıklı, Gorgorum ve Akşehir” gibi şehirlerden oluşan batı uçlarının idaresini, vezirin Tâceddîn Hüseyin ve Nusrateddîn Haşan adındaki oğullarına vermiştir (1262). Böylece, batı uçlarında, Sâhib Ata oğullarının tarihi başlamıştır.
Tarihçe ve Gelişmeler
1266 yılından sonra Pervâne, Türkiye Selçuklu Devletinin en güçlü adamı hâline geldi. Artık, vezir Sahib Ata için kader saati gelip çattı. Sâhib Ata, Pervâne’nin tertibiyle vezirlikten düşürüldü ve hapsedildi. Oğullarının elinden de batı uçları alındı. Fakat Sahib Ata, Pervâne’nin tertibi karşısında yılmadı; hapisten kaçarak, Moğol İlhanlı Hanına gitti. İlhanlı Hanını ikna eden Sahip Ata, tekrar vezirliğe getirildi. Oğullarına da “Denizli (Ladik), Honas ve Afyonkarahisar” gibi Batı Uçlarının en önemli şehirleri verildi.
1277 tarihine kadar kendi bölgelerinde faaliyet gösteren Hüseyin ve Haşan kardeşler, bu tarihte Karamanoğlu Mehmed Bey ile Akşehir’de yaptıkları savaşta öldüler. Bundan sonra, Sahib Ata oğullarının mülküne Nusrateddîn Hasan’ın oğlu Şemsüddîn Mehmed Bey hâkim oldu. O da, Germiyânoğullarının topraklarına tecavüzlerini önlemek için yaptığı bir savaşta hayatını kaybetti. Yerine oğlu Nusrateddîn Ahmed geçti. 1314 yılında Anadolu’ya gelen Moğol İlhanlı valisi Emîr Çoban’a itaat eden beyler arasında Ahmed Bey de bulunuyordu. Ahmed Bey, Germiyânoğlu Yakub Beyin damadıdır. Emîr Çoban’dan sonra Anadolu’ya gelen Moğol İlhanlı valisi Temürtaş, Anadolu Türk Beyliklerini birer birer ortadan kaldırırken, Ahmed Beyin üzerine de Uygur Türklerinden olan eniştesi Eratna Beyi gönderdi. Eratna Beye karşı koyamayacağını anlayan Ahmed Bey, kaçarak kayınpederi Yakub Beye sığındı. Tam bu sırada Temürtaş’ın İran’daki Moğol idaresi ile arası açıldı. Bunun üzerine Temürtaş, Eratna Beyi geri çağırdı. Böylece, Ahmed Bey büyük bir tehlikeden kurtulmuş oldu. Sahib Ata Oğullarının toprakları, Ahmed Bey zamanında GermiyânoğuIları tarafından ilhak olundu (1342).
