Ses, harf, hece, alfabe ne demektir? Ünlü ve ünsüz sesler, hece çeşitleri ve özellikleri, tarihte kullandığımız alfabeler hakkında bilgi.
SES, HARF, ALFABE, HECE
SES:
Parçalanamayan en küçük dil birliğidir. Yani dilin en küçük parçasıdır.
TÜRKÇENİN SESLERİ:
1) ÜNLÜLER: Ağzımızdan çıkarken hiçbir engele çarpmadan çıkan seslerdir. Sekiz tane ünlünıüz vardır.
a, e, ı, i, o, ö, u, ü
2) ÜNSÜZLER: Ağızdan çıkarken çeşitli şekillerde engellere uğrayarak çıkan seslerdir. Yirmibir tane ünsüz sesimiz vardır.
b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z
HARF:
Seslerin yazıyla gösterilen şekline denir. Ses dilin en küçük parçası, harf de yazının en küçük parçasıdır.
Dilde önemli olan sestir. Ses canlıdır. Harf ise sese sonradan giydirilen bir elbisedir. Harf değişkendir.
ALFABE:
Bir yazı dilinde seslerin karşılığı olan harflerin belli bir sıraya göre dizilmiş şekline alfabe denir.
Bir yazı dili için çeşitli devirlerde ve sahalarda değişik alfabeler kullanılabilir. Seslerin değişik işaretlerle gösterilmesi mümkündür.
Milletimiz de çeşitli zamanlarda ve sahalarda değişik alfabeler kullanmışlardır.
1) Göktürk Alfabesi: Göktürkler zamanında kullanılan 38 harften oluşan bir Türk alfabesidir. Orhun Abideleri bu alfabe ile yazılmıştır.
2) Uygur Alfabesi: Uygurların kullandığı 14 harfli bir alfabedir.
3) Arap Alfabesi: 28 harften oluşan bu alfabeye p, ç, j, g seslerinin de katılmasıyla 32 harfe çıkmıştır.
4) Latin Alfabesi: 3 Kasım 1928’de Latin Alfabesi kabul edilmiştir. Bugün kullandığımız alfabe 29 harften meydana gelmektedir.
HECE:
Sözcük içindeki ses bütünlüklerine, ses darbelerine hece denir. Hece en az bir ünlüden ya da bir ünlüyle birlikte söylenebilen bir veya birkaç ünsüzden meydana gelen ve sözcüğü oluşturan ses öbekleridir.
HECE ÇEŞİTLERİ
Türkçe’de yapı bakımından altı çeşit hece vardır.
1) Bir ünlüden oluşan heceler,
e-vin, i-ki.
2) Ünlü + ünsüzle kurulan heceler,
ak-mak, ıs-sız.
3) Ünsüz + ünlüyle kurulan heceler,
bu, şu, ba-ka-rak, se-vin-me.
4) Ünsüz + ünlü + ünsüzle kurulan heceler,
tut-mak, bak-mış, göz-lük-ten.
5) Ünlü + ünsüz + ünsüzden kurulan heceler.
ırk, alt, ark, erk
6) ünsüz + ünlü + ünsüz + ünsüzden meydana gelen heceler.
Türk, kurt, yurt, sarp.
TÜRKÇE HECELERLE İLGİLİ ÖNEMLİ ÖZELLİKLER
1) Türkçe’de bir ünlüyle hece kurulabilir. Ünlüyle biten hecelere açık hece, ünsüzle biten hecelere kapalı hece denir.
O, bu, şu ———–>>> Açık hece
al, tat, Türk, alt ————–>>> Kapalı hece.
2) Ünlü ile başlayan hecelerimiz daima sözcük başında bulunur. Sözcük ortasında ve sözcük sonunda bulunmaz. Varsa eğer bu tür sözcükler başka dillerden gelmiştir.
Örnekler:
a-i-le
da-i-ma
şa-ir
3) Birleşik sözcükler dışında, sadece ilk hece sonunda iki ünsüz bulunur.
-İç (ölç-), -lk (ilk), -İp (alp),-İt (alt) -nç (tunç), -nk (denk), -nt (ant) -rç (burç), -rf (harf), -rk (Türk), -rp (sarp) -st (üst), -şt (hişt), -şk (aşk, meşk)
4) Sözcükler, çekime girdikleri zaman hecelerin bölünme yerleri de değişir.
Örnekler:
bak- (ba-kı-cı)
el- (e-li-ne)
kork- (Kor-ku-suz)
