Sıfat Tamlaması Nedir? Sıfat Tamlaması Örnekleri

Sıfat tamlaması nedir, nasıl olur?= Sıfat tamlaması çeşitleri, özellikleri, sıfat tamlaması örnekleri, hakkında bilgi.

SIFAT TAMLAMALARI

Sıfatlar, adların bir niteliğini, bir özelliğini göstermek üzere bir adla tamlama oluşturur. Bir adla bir sıfatın bu amaçla kurdukları tamlamaya sıfat tamlaması denir. Sıfatlar genellikle tamlama biçiminde kullanılır.

Sıfat tamlamalarında tamlayan sıfat, tamlanan da addır. Örneğin küçük çocuk gibi bir anlatımda küçük (sıfat) tamlayandır. Sıfat tamlamalarında tamlayan, ad durumu, iyelik ve çoğul eklerini almaz. Ancak bazı yapım eklerini alabilir: “yeşil giysi, yeşilli kadın” gibi. Sıfat tamlamaları bu yönleriyle takısız ad tamlamalarına benzerler

Tamlayan, niteleme ya da belirtme sıfatlarının her türünden olabildiği gibi çoğu kez, birden çok niteleme ve belirtme sıfatıyla kurulmuş da olabilir:

ÖRNEK

“Soluk, süzgün, ince bir yüz, renksiz dudaklar.”

“Genç yakışıklı, tertemiz giyimli bir adam önümde belirdi.”

Örneklerde de görüldüğü gibi tamlayanda sıfat sayısı birden çok olabilir.

Sıfat tamlamasında tamlanan ek almaz. Ancak sıfat tamlaması başka bir tamlamaya tamlayan olursa, tamlananın da ek aldığı görülür.

Sıfat tamlamaları bütünüyle başka bir tamlamada tamlayan görevi yapabilirler: küçük çocuk eli gibi.

Sıfat tamlamalarında ad ve sıfat yer değiştirdiklerinde, buradaki sıfatın görevinin de değiştiği görülür: uzun yol tamlamasındaki uzun sıfatı, yol uzun anlatımında görevini değiştirip çoğu kez ekeylem de alarak bir ad tümcesi oluşturmaktadır.

Sıfat tamlamaları, niteliklerini söylemek ya da belirtmek istediğimiz adları, daha iyi anlatmak ve tanımlamak için kullanılır. Sıfat sayısı arttıkça, bu nitelik, belirginlik iyice ortaya çıkar. Sıfat tamlamalarında çoğu kez bir ada, niteleme ve belirtme sıfatları, birlikte tamlayan olurlar ve genellikle belirtme sıfatları niteleme sıfatlarından önce kullanılır: bu yalan dünya bir küçük çocuk, beş ortalı defter gibi. Niteleme sıfatlarının, belirtme sıfatlarından önce kullanıldığı da olur: küçük bir iş, beyaz bir çanta, yeşil giysili bu kadın gibi. Böylece nitelenen ya da belirlenen ad, açıklık kazanır. Türkçede hem yazı, hem de konuşma dilinde tamlamaların bol ve ilginç örnekleri vardır. Sıfat tamlamalarının en güzel örneklerini ozan ve yazarların oluşturduğu bir gerçektir. Adın özelliklerini çoğu kez o adla ilgili somut kavramları aşarak yeni yeni sıfatlarla vermeye çalışırlar.

Sıfat tamlamalarında sıfatların çoğunlukla adlara yeni ve soyut anlamlar kattıkları görülmektedir. Bu da sıfatların anlam yönlerinin gücünü gösterir. Türlü sıfatlarla her an tamlama yapabiliriz: ak güvercin, boş ev, yaşlı göz, yüksek duvar, çok para, biraz iş, ağır çanta, birer gün, ne iş, kaç para, hangi adam, yarım elma, tek eldiven, küçük küçük parçalar, tanıdık insan, yayacak iş, kırılmış odun, yanan ateş, kumsal alan, morumtırak giysi gibi.

“Beyaz zambaklar, renk renk sümbüller, biraz frenk halli ve isimli kamelyalar, krizantemler, gösteriş meraklısı orkideler de vardır.”

“Şahsımı, varlık hissimi kaybetmiş, coşkun bir selin içinde bir damla su gibi kendimi bıraktım.”

“Göğsüne, yosun kokulu bir mavi serinliğin aktığını duydu.”

“Böylesine pürüzsüz bir canlılık seyrekti bu serin bölgelerde bile.”

“…boyalı, yaldızlı tahtadan heykelcikler, onun hakkında bize tam bir fikir verecek kadar manalı ve ifadelidir.”

“Ortasında veya kenarında kim bilir kaç zamandır, suyu hiç durmadan akan şırıl şırıl bir yalaklı çeşme.”

“Bomboş, yapayalnız çöl karartısı, ortasında bu yabancı, kovalaşan ses bana ne garip geldi.”

“…o haşmetli imparatorluk sade, basit ve demokratik bir küçücük krallık kisvesine bürünmüş…”

Örneklerde de görüldüğü gibi sıfat tamlamalarının Türk dilinde yaygın kullanım alanları vardır. Önemli bir görev yüklenirler. Tamlayan olan sıfatların sayıları, kesin olarak sınırlanamaz. Çoğu zaman sıfat tamlamalarının sıfat yapan eklerle yeniden bir tamlama oluşturduğu da görülür. Bu tamlamaların -lı, -sız ve çoğu kez de iyelik ekleriyle bir sıfat tamlaması daha yapmasından zincirleme sıfat tamlamaları ortaya çıkar.

“Kemancı, uzun saçlı, papyon kravatlı, zayıf yüzlü bir adamdı.”

“Üzeri beyaz işlemeli örtülerle kaplı bir masanın üstünde ucuzundan…”

“Atatürk gündelik politika işlerinde, işte böylesine soğuk kanlı, telaşsız, hesaplı ve hatta hoşgörülü bir insandı.”

“Genç yakışıklı, tertemiz giyimli bir adam önümde belirdi.

“Kaşları çatık birisi vardı, tahsildar Fethi Efendiye benziyordu.”