Sismograf Nedir? Nasıl Çalışır? Ne İşe Yarar? Sismograf Çalışma Prensibi

5
Advertisement

Sismograf Nedir? Sismograf nasıl çalışır? Sismograf ne işe yarar, nerelerde kullanılır, çalışma prensibi nasıldır, hakkında bilgi.

Sismograf

Sismograf

Depremleri kaydeden, şiddetini, uzaklığını gösteren alete «sismograf» (depremyazar) denir.

Sismograf, sarkaç esasına dayanır. Yer sarsıldığı sırada, sarkacın ucundaki yuvarlak ağır topuz, süredurum kanununa uyarak, hareketsiz kalır. Yeryüzünde duran bir kimse, yerle birlikte gidip geldiği için, sarkacı hareket eder gibi görür. Topuzun ucunda bir kalem vardır. Kalemin ucu bir makara üzerinde sarılı duran kağıda değer. Yer sarsılınca kağıt da sağa, sola, yukarı, aşağı gidip geleceği, topuz ise hareketsiz duracağı için, kalem kağıda bu hareketleri çizer.

Bu basit esas üzerine yapılmış olan ilk sismograflar sonradan çok daha gelişmiş, pek duyarlı sismograflar yapılmıştır. Bu arada, bugün rasathanelerde, bir depremi gereği gibi kaydedebilmek için, genel olarak, üç ayrı sismograf kullanılır. Bunlardan biri dikey, ikisi de yatay hareketleri kaydeder. Böylece, bir depremin yönleri belirtilmiş olur.

Sismograflardan petrol aramalarında da faydalanılır: Petrol aranan yerde 20-30 m. derinlikte bir çukur kazılır. Buraya dinamit sarkıtılıp ateşlenir. Bu patlamanın etkisiyle yeraltında ses dalgaları meydana gelir. Ses dalgalarının çeşitli tabakalarda ayrı ayrı hızı olduğuna göre, sarsıntıların sismografla kaydedilen hızından, ses dalgalarının bir petrol tabakasından geçip geçmediği anlaşılır.

Advertisement

Sismograf

Nasıl Çalışır?

Sismograflar Dünya’nın yüzeyine güvenli bir şekilde monte edilir, bu nedenle zemin sallanmaya başladığında enstrümanın kasası hareket eder.

Ancak hareket etmeyen şey, sismografın içinde, sismometre adı verilen asılı bir kütledir. Bir deprem sırasında, sismometre hareketsiz kalırken etrafındaki kasa yer sarsıntısıyla hareket eder. Geleneksel olarak, asılı kütle bir sarkaçtı, ancak modern sismometrelerin çoğu elektromanyetik olarak çalışır.

Kütle için büyük bir kalıcı mıknatıs kullanılır ve dış kasa çok sayıda ince tel bobini içerir. Mıknatısın kasaya göre hareketleri, bir bilgisayara gönderilebilen veya bir sismogram oluşturmak için kağıda kaydedilebilen telde küçük elektrik sinyalleri üretir.

Sismograflar insanların hissedemeyeceği kadar küçük depremleri tespit edebilir. Bir deprem sırasında, yer sarsıntılı sismik dalgalar depremin merkez üssü denilen deprem kaynağından dışarı doğru yayılır.

Bir deprem sırasında farklı sismik dalga türleri farklı hızlarda ve dünyanın farklı bölgelerinde seyahat eder. Sismik dalgalar kaynaklarından ne kadar uzaklaşırsa zayıflarlar. Birbirine bağlı sismograf ağı, bir dedektöre ulaşmak için farklı sismik dalgaların alındığı zamandaki farklılıkları ölçerek bir depremin kaynağını hızla tespit edebilir.

Advertisement

Sismograflar yalnızca bir yönde hareketi ölçebildiğinden, birçok sismograf istasyonunda zeminin kuzey-güney, doğu-batı ve dikey hareketlerini kaydetmek için birden fazla sismograf bulunur. Bu ölçümler bilim insanlarının yeni meydana gelen deprem mesafesini, yönünü, büyüklüğünü ve türünü tahmin etmelerini sağlar.


5 yorum

Leave A Reply