Takısız İsim Tamlaması Nedir? Cümle Örnekleri

Takısız isim tamlaması nedir? Takısız isim tamlamasının özellikleri, Takısız tamlama ile ilgili cümle örnekleri.

Takısız İsim Tamlaması Nedir? Cümle Örnekleri

Takısız Tamlama

Anlam yönünden birbirini bütünleyen adların kurduğu, tamlayan ve tamlananın ek almaksızın oluşturduğu tamlamadır. Takısız tamlama terimi, daha önceki tamlama türlerinin tersine, biçim açısından bir bölümlemeyi temel alır.

Bu konuda çeşitli görüşler vardır. Kimi dilbilgisi yapıtlarında bu tamlamaya sıfat tamlaması da denmiştir. Genellikle ad tamlaması oldukları görüşü üstündür.

Takısız tamlamalar türlü görev ve anlamların anlatımına yarar:

1. Tamlayan, tamlanan olan adın neden yapıldığını gösterir: yün çorap, pamuk yorgan, altın bilezik, tahta masa, çelik dolap gibi. – “Karaçalı bal renginden karaya dönüşürken dikenleri de sertleşir, demir çivi gibi olur.”
2. Takısız tamlamada, tamlayan, tamlananın neye benzediğini mecazlı olarak gösterir: kiraz dudak, yufka yürek, dev adam, gül hatır, elma yanak gibi.
3. Yer adı kurar ve çoğunlukla bileşik sözcük biçimindedir: Çankaya, Pamukkale, Beşiktaş, Fenerbahçe gibi.
4. Takısız tamlama akrabalık ve san adları kurar : erkek kardeş, kız kardeş, üvey baba, Bay Ali, Bayan Ayşe, Savcı Ahmet, Doktor Emre gibi.
5. Takısız tamlama biçiminde kurulmuş deyimler vardır: kepçekulak, armut kafa, karga burun gibi.
6. Yer, yön bildiren tamlamalar da vardır: ön oda, alt yol, sağ el, arka kapı, üst kat, ön balkon, aşağı kat gibi.
7. Sıra sayıların sıralanışı takısız tamlama biçiminde olmaktadır: on beş, iki bin beş yüz lira, elli yedi kuruş, üç litre gibi. 6. ve 7. maddelerdeki tamlamalar sıfat tamlamasıdır.

Takısız tamlama, zincirleme tamlamada tamlayan olarak kullanılır ve çoğu kez üç sözcükle kurulur. Sayılardan kurulan takısız tamlamalar zincirleme tamlamayı oluşturur: beş kilo şeker, üç öğün yemek gibi.