Timur (Timurlenk) Kimdir? Büyük Asker ve Devlet Adamı Timur’un Hayatı ve Dönemi Olayları

0
Advertisement

Büyük Türk-Moğol İmparatoru olan ve büyük bir asker olarak kabul edilen Timur kimdir? Timur’un hayatı ve dönemindeki olaylar hakkında bilgi.

Timur (Timurlenk)

Türk – Moğol soyundan gelme büyük bir cihangirdir. Semerkant yakınlarında, Yeşilşehir (Keş) kasabasında doğdu. Babası Toğay, Barlas adlı bir kabilenin başkanıydı. Annesi Tekin Hatun da Gürganlılar’dan, soylu bir ailenin kızıydı. Timur’un baba tarafından soyu Timuçin (Cengiz) Han’a kadar ulaşır.

Gençlik yıllarında hırçın, çetin bir yaradılışı vardı; yalnız ata binmeyi, ok atmayı, avlanmayı severdi. Bir gece baskını sırasında bacağından yaralanmış, bu yara kendisini ömrü boyunca topal bırakmıştı. Aksak Timur (Timurlenk) diye anılması bundandır.

Timur, cesareti, zekası, ataklığı sayesinde çabucak kendisini tanıttı, Çağatay Hanlığı valilerinden Kazgan Han’ın emrine girdi, büyük bir birliğin komutanı oldu. Kazgan Han, kızı Olcay Türkân Hatun’u da ona verdi. Bir süre sonra, Kazgan Han’ı düşmanları bir tuzağa düşürüp, öldürdüler. Timur onu öldürenlere karşı savaş açarak, hepsini birer birer ortadan kaldırdı.

Timur’un bu işteki cesareti Çağatay hükümdarı Kutluk Han’ın dikkatini çekmişti. Timur’u doğrudan doğruya kendi hizmetine alarak Tümen Beyi yaptı. Timur, artık elinde yeteri kadar kuvvet bulunduğu için, her fırsatta, hanlarla beyler arasındaki çekişmelere karışmaya, anlaşmazlıklardan faydalanmaya koyuldu. Nüfuzunun, gücünün son haddine geldiğine kanaat getirdikten sonra da 1369’ta Belh şehrinde bağımsızlığını ilan etti. Bir süre geçer geçmez de Semerkant’ ta bir kurultay toplatıp kendisini hükümdar seçtirdi.

Advertisement

Timur, böylece, çevresinin tek hâkimi durumuna geçtikten sonra yakınındaki devletlere hücuma başladı. Son derece haristi. Doğu’ da, hattâ imkân bulursa bütün yeryüzünde kendisinden başka hükümdar bırakmamak istiyordu. İlk büyük savaşını Altın Ordu Devleti üzerine yaptı; Hakan Toktamış Han’ı yenerek bu Türk devletini ortadan kaldırdı. Devletini gittikçe genişletti, İran’la, Irak’ı da ülkesine kattıktan sonra Anadolu’ya yöneldi.

Timur İmparatorluğu Bayrağı

Timur Yıldırım’a Karşı

O sırada Anadolu Selçuk Devleti artık çökmüş, ülkede irili ufaklı birçok beylikler doğmuş bulunuyordu. Bu beylikler içinde özellikle Osmanlılar hızla gelişiyorlardı. Bu arada bir kısım beylikler ortadan kaldırılmıştı. Toprakları ellerinden alınmış beylerden biri de Karakoyunlular hükümdarı Yusuf Han’dı. Yusuf Han Timur’a sığınmıştı; onu bir teviye Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezit aleyhine kışkırtıyordu. Timur, Yıldırım’a haber yollayarak, Yusuf Han’ın ülkesini geri vermesini, hatta Osmanlılar’ın da kendi imparatorluğuna katılmasını istedi. Yıldırım Bayezit bu teklifi hakaretle reddetti. Bundan sonra iki hükümdar arasında pek ağır haberleşmeler geçti. Sonunda Timur, Anadolu’ya girdi, Erzincan’ı, Sivas’ı yağmaladı, özellikle Sivas’ı yakıp yıktı.

Bayezit’in ordusu ile Timur’un ordusu 20 temmuz 1402’de, Ankara yakınlarındaki Çubuk Ovası’nda karşılaştılar. Bir kısım askerlerinin ihanetine uğrayan Bayezit yenildi, esir düştü.

Timur, bu galibiyetten sonra, Anadolu’nun birçok yerlerini kendisine sığınan beylere dağıttı, Semerkant’a dönüp üç yıl sefersiz bir hayat geçirdikten sonra, 200.000 kişilik bir ordu ile, Doğu’ya yeni bir savaşa hazırlandığı sırada, 69 yaşında öldü.

Timur, bir komutan, bir teşkilâtçı olarak, büyük bir kişiyse de, geniş ölçüde kan dökmüştür. Devlet yönetimi, askerî ve siyasi ilkeler konusunda kendi özel görüşleriyle eskiden beri süregelen Türk – Moğol geleneklerini toplayan, aynı zamanda oğullarına bir çeşit öğüt niteliğini de taşıyan «Tüzükât-ı Timur» adlı bir eseri vardır.

Advertisement

Astronomi ve takvim alanındaki çalışmaları ile tanınmış Uluğ Bey, edebiyat, sanat toplantıları ile ün salmış Hüseyin Baykara, Timur’un torunlarındandır.

Timurlu Devleti Haritası


Kaynak – 2

Timur; Timurlu Devleti’nin kurucusudur. (Sebz 1336-Otrar 1405). Babası Barulas aşiretinin başbuğlarından Emir Turaga, annesi ise Tekina Hatun’dur. Timur’un atalarıyla Cengiz Han’ın ataları beşinci kuşakta birleşir. Babasının yerine kabilesinin başına geçti. Tuğluk Timur Maveraünnehr’e girince Maveraünnehr’in yönetimini kendisine bıraktı. Disiplinli bir yönetim izleyen Timur, Buhara ve Afganistan’da etkisini artırmaya başladı. Sistan egemeni Kutbettin’in Hindistan’daki savaşları sırasında ona yardım etti, ayağından yaralandı, bundan sonra daha çok Timurleng (Topal Timur) diye anıldı. Tuğluk Timur Maveraünnehr’de 1364’te öldü. Yerine oğlu İlyas Hoca geçti.

Timur, İlyas Hoca ile anlaşmazlığa düştüğü için, Emir Hüseyin ile birlikte, İlyas Hoca’ya karşı çıktı. Timur yenilgiye uğradıysa da kısa süre sonra İlyas Hoca’yı yenerek Semerkand’a girdi. Üçünün arasındaki savaşlar sürüp gitti (1365-1370). Emir Hüseyin tutsak düştü ve öldürüldü. 1370’te Belh’deki kurultayda “Sahipkıran” unvanını aldı. Timur bir devlet örgütü düzenledi ve yönetimde önemli değişiklikler yaptı. Emir Kongırat’ı yenilgiye uğrattı. Yerine geçen oğlu Yusuf Sofi, Timur ile barış yaptı. 1373’te Timur, yeniden Harizm Seferi’ne çıktı. Celayirlilerin kendilerine başkent edindikleri Hocend Kenti’ne girdi ve beylerin çoğunu öldürttü. Daha sonra da Emir Kamerettin’i yenilgiye uğrattı.

Timur (Timurlenk)

1377’de

1377’de Timur, Altınordu Hükümdarı Urus Han’ın üzerine bir sefere çıktı, Üsyurt’ta yapılan savaşta büyük bir zafer kazandı. Bu savaştan sonra, Toktamış’ı, Gökorda hanı ilan etti. Timur’un Horasan’dan uzakta, Kıpçak ülkesinde uğraştığını gören Harizm hükümdarı Hüseyin Sofi, Buhara ve bölgesindeki bazı aşiretlerin topraklarını yağmaladı. Bunun üzerine Timur, 1379’da Harizm ülkesine bir sefer daha düzenledi. Bölgeyi, tümüyle ele geçirdi. Giderek egemenlik alanını batıya kaydırdı ve Irak-ı Acem’e uzanarak Celayirlilerin topraklarına girdi. 1388’da Luristan Bölgesi’ ni ele geçirdi, Azerbaycan’a girdi, Tebriz, Kars ve Tiflis kalelerini aldı. Gürcü Kralı V. Bagrad, yenilgiye uğradı ve ülkesini yitirdi. Bu arada, aralarında anlaşmazlık çıkması nedeniyle, Kıpçak Hanı Toktamış Han’ın üzerine yürüdü. 1387’de de, Karakoyunlu topraklarında dolaştı ve Doğu Bayezit, Ahlat ve Adilcevaz’ı ülkesine kattı. Ancak Karakoyulu hükümdarını yenilgiye uğratamadı ve İran’a döndü. Muzafferiler Devletini boyunduruğu altına aldı.

Toktamış, ikinci kez Timur’un topraklarına saldırınca, aralarında yeniden savaş başladı. 1391’de Kunduzca Irmağı yalanında Toktamış’ı ikinci kez ağır bir yenilgiye uğrattı, ardından Maazenderan üzerine yürüdü. 1392 burasını da egemenliği altına aldıktan sonra, Fars Bölgesi’ne geldi. Başta Şiraz olmak üzere, bölgeyi ele geçirdi, buradan Kirman’a yöneldi. Daha sonra Bağdat üzerine yürüdü. Tekrit, Erbil ve Musul ve Urfa’yı da ele geçirdi. Toktamış’ın yeniden Azerbaycan’a girmesi üzerine, Timur, 1395’te onu ağır bir yenilgiye uğrattıktan sonra, Kıpçak ülkesine girdi. Buradan Kiev ve Ukrayna bölgesine kadar ilerledi. 1396’da da Semerkand’a döndü. Timur bu harekatlardan sonra Hindistan’a yöneldi. 1398’de Afganistan’da Kabil yakınlarında, yerli halka karşı başarılar kazandıktan sonra, Hayber Geçidi’nden Hindistan’a indi. Delhi sultanını ağır bir yenilgiye uğratarak, başkent Delhi’ yi ele geçirdi. Ertesi yıl Azerbaycan’a geldi. Gürcü Kralı VII. Georgi, ağır bir yenilgiye uğradıktan sonra Timur’un boyundurluğunu kabul etti.

Timur ve Yıldırım Bayezit

Bundan sonra Kars ve Ardahan üzerinden Bingöl’e geldi. Önünden kaçan Celayirli Sultan Ahmet ile Karakoyunlu Beyi Kara Yusuf, Osmanlı topraklarına sığınmak zorunda kaldılar. 1400 yazında da, hedefi Osmanlı ülkesi olmak üzere, Erzincan, Sivas ve Malatya kentlerini ele geçirdi. Osmanlı-Memluklü birleşmesini engellemek için Halep ve Şam’ı işgal etti. Yıldırım Bayezit, Bursa’dan yola çıkarak, Timur’un işgal ve yağma ettiği Sivas, Erzincan ve Erzurum kentlerini geriye aldı. Bu hareket, ertesi yıl Timur’un yeniden Anadolu’ya gelmesine yol açtı. 1402′ de Yıldırım Bayezit ile hesaplaşmak üzere Anadolu’ya geldi. 1402 Haziranı’nda, Erzurum, Erzincan ve Kemah üzerinden Kayseri’ye geldi. Ankara yönünde ilerlerken, Yıldırım Bayezit de Sivas’a ulaşmıştı. Sonunda Timur’ un Ankara Kalesi’ni kuşattığını haber alan Yıldırım Bayezit, hızla Ankara üzerine yürüdü ve iki hükümdar, 28 Temmuz 1402’de Çubuk Ovası’nda karşılaştılar. Timur, fillerle destekli güçlü ordusuyla Yıldırım Bayezit‘i ağır bir yenilgiye uğrattı ve tutsak aldı. Anadolu’daki eski beyleri tahtlarına geçiren Timur, kışı Ege Bölgesi’nde geçirdi. Yıldırım Bayezit‘in oğullarından bazıları Timur’a boyun eğdiler. Anadolu’dan dönerken yanında Tatarları da götürdü.

Ertesi yıl Gürcistan’a girdi ve bütün Ermenistan ile Gürcistan’ı bir kez daha topraklarına kattı. 1402’te de başkenti Semerkand’a döndü ve Çin’e bir sefer hazırlığına girişti. Ancak sağlığı bozuldu. Çin seferine çıkıp, Kutlubalık ve Sütkent kentlerini ele geçirerek Otrar’a geldiğinde hastalığı iyice arttı. 12 Ocak 1405’te ulaştığı Otrar’da bir kurultay toplandı. Burada beş hafta kaldı ve 18 Şubat 1405 günü öldü. Türbesi Semerkand’dadır.


Leave A Reply