Türkiye’de dağ oluşumu hangi jeolojik zamanda gerçekleşmiştir? Dağ oluşumunun özellikleri, orogenez dağ oluşumu hakkında bilgi.
TÜRKİYE’DE DAĞ OLUŞUMU
Türkiye karaları, Alp kıvrım kuşağı içinde yer alır. Bu nedenle Türkiye’deki dağların önemli bir bölümü Alp orojenezi ile meydana gelmiştir. Türkiye’de I. Jeolojik zamanda meydana gelmiş dağlar da vardır. Örneğin, Van Gölü’nün güneybatısındaki Bitlis Dağları, Ege Bölgesi’ndeki Batı Anadolu’da Saruhan, Menteşe, Güneydoğu Anadolu’da Mardin-Derik, Akdeniz Bölgesi’nde Anamur-Alanya arası, İç Anadolu’da Kırşehir çevresi ile Marmara Bölgesi’ndeki Yıldız Dağları I. zamanda oluşmuş eski kara kütleleridir. Bu dağlar daha sonra Türkiye’de geniş dağ sıralarının oluşumuna neden olan Alp orojenezine katılmışlardır.
Günümüz Türkiye karalarının bulunduğu yerde I. zaman ile II. zamanın başına kadar Tetis (Tethys) Denizi tortulaşma alanı bulunmaktaydı. Bu denizde oluşan geniş ve kalın tortul tabakalar Avrupa ve Afrika kara parçalarının birbirine yaklaşması ile kıvrılarak yükselmeye başladılar. Yükselen tortullar II. jeolojik zamanın sonundan itibaren kara yüzeylerine çıkmaya başladılar. III. zamanın ortalarında tortulların kıvrılması ve yükselmesi hızlanarak Avrupa ve Türkiye’deki sıradağ kuşaklarını oluşturmuşlardır.
Kıvrılarak yükselme ile önce Kuzey Anadolu Dağları daha sonra iç Anadolu Dağları, son olarak da Toros Dağları oluşmuştur.
III. zamanın ortalarına kadar kıvrılarak yükseltisi artan kara kütlelerinin önemli bir bölümü III. zamanın sonuna kadar dış etkenlerle aşındırılarak deniz seviyesine yaklaştırmıştır. Ancak III. zamanın sonu IV. zamanın başında Türkiye karaları toptan yükselmiştir. Yükselme sonucunda deniz seviyesine yaklaşan düzlükler yüksek plâtoluk alanlar haline gelmiştir. Türkiye karalarının toptan yükselmesi sırasında Doğu Anadolu ve Batı Anadolu karaları sıkışarak bloklar halinde kırılmıştır. Kırılan tabakaların bir kısmı yükselirken bir kısmının bloklar halinde çökmesi ile horst ve graben serileri oluşmuştur. Bu çökmelerle Doğu Anadolu’da Muş Ovası, Van Gölü Havzası ile Erzincan-Erzurum, Horasan- Pasinler oluğu meydana gelmiş, Batı Anadolu’da ise Büyük ve Küçük Menderes, Gediz ve Bakırçay çöküntü hendekleri oluşmuştur.
Ancak Türkiye’de ilk bakışta genç kıvrım dağlarının daha fazla yer kapladığı görülür.
