Türkiye’de Dağcılık Tarihi

0
Advertisement

Dağcılık sporunun Türkiye’de gelişimi, tarihçesi, özellikleri. Türkiye’de dağcılık sporunun tarihi hakkında bilgi.

Türkiye’de Dağcılık Tarihi

Dağcılık Türkiye’de 19. yy.ın ortalarına kadar uzanan bir geçmişe sahiptir, ilk uygulamalar Ağrı Dağı’na duyulan dinsel ilgi nedeniyle Hristiyanlar tarafından gerçekleştirildi. Ülkemizdeki diğer dağlara yapılan ilk tırmanışlar da genellikle yabancılar tarafından yapıldı. Prof. Ali Vehbi Türküstün’ün Fransız arkadaşları ile 30 Temmuz 1902’de, Alp Dağları’nın Mont-Blanc doruğuna tırmanarak beraberinde getirdiği Türk bayrağını dikmesi, Türkiye’de dağcılık sporunun başlangıç tarihi kabul edildi. Prof. Ali Vehbi Türküstün’ün oğlu Şinasi Türküstün ise Türk Dağcılık Müzesi’nin kuruluş çalışmalarını sürdürmektedir. Türklerin dağcılıkla ilgileri, önceleri yurt savunmasının bir gereği olarak kayak sporu ile birlikte ele alındı. Birinci Dünya Savaşı sırasında Avusturyalı bir dağcı birliğini görerek etkilenen Petrev Paşanın önerileriyle, Osmanlı Ordusu’nda da bir birlik kuruldu. Alman ve Avusturyalı subaylar ordumuzdaki kayak ve dağ çalışmalarında bulundular. Özellikle Avusturyalı Albay Biltsin’in eğitimleri çok yararlı oldu.

Cumhuriyet dönemine geçildiğinde bu spora olan ilginin artması sonucu, dağ komando okulları faaliyete geçti. Bu arada Türk ordusu ile ilgisini kesmeyen Albay Biltsin, Türkiye’ye gelerek Eğridir’de üçer ay süreyle kurslar düzenledi. Türk dağcılık tarihinde, Miralay Cemil Cahit Beyin 28 Ağustos 1924’teki Erciyes tırmanışı ilk Türk çıkışı olarak kabul edildi. 1928 yılında ilk Türk dağcılık örgütü olan “Türk Dağcılık Cemiyeti” kuruldu. 1939’da ise Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğüne bağlı olarak, Lâtif Osman Çıkıgil başkanlığında “Dağcılık ve Kış Sporları Federasyonu” oluşturuldu. O dönemlerde Türkiye’deki sivil dağcılık çalışmalarına, başta Ali Vehbi Türküstün olmak üzere, Muvaffak Uyanık, Bozkurt Ergör ve Muzaffer Erolgez öncülük ettiler.

1950’li yıllardan sonra, yaptıkları teknik çalışmalarla İtalyan, Alman ve Polonyalı dağcılar, ülkemizde birçok doruğu keşfettiler. 1956’da Aladağlar (Toros)’ın en yüksek doruğu olan Demirkazık’a yapılan bir tırmanışta yitirdiğimiz Engin Kongar ilk dağcılık şehidimiz oldu. Türk dağcılarının yüksek düzeydeki teknik tırmanışları ise, 1970’lerde başladı. Yalçın Koç ve Hüseyin Özbek Kaldı’ya, Yalçın Koç Reşko ve Kaçkar’a, Bozkurt Ergör Ağrı’ya ve 1986’da izmirli dağcılarımızdan Sezer Domaniç, Arif Demir, Celâlettin Karacan, Kayserili dağcımız Tekin Küçüknalbant ile konuk yabancı dağcı Martin Krawielcki Aladağlar’ın Demirkazık doruğuna (3756 m) ilk kez tırmanmayı başardılar.

Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulmuş olan, Dağcılık ve Kış Sporları Federasyonu, 1966’dan itibaren bağımsız “Dağcılık Federasyonu” olarak çalışmalarına başladı. Türkiye Dağcılık Federasyonu 1977 yılında Uluslar Arası Dağcılar Birliği UlAA’ya resmen üye oldu. 1980’lerden sonra ise dağcılarımız yurt dışında da başarılı tırmanışlar yaptılar. 1989’da İran’da yapılan Devamend Tırmanışı’na katılan on dağcımız iki ayrı rotadan tırmanarak zirvede buluştu. Türkiye’de ilk olimpik tırmanış ise 1992’de yapıldı. 24 Haziran-1 Temmuz arasında gerçekleştirilen tırmanışa Almanya’dan davet edilen dağcılarla birlikte 14 dağcı katıldı. Alaca Doruğu (3588 m) ve Kaldı Doruğu (3734 m) olmak üzere iki doruk tırmanışı yapıldı, ilk tırmanıştan (1992’den) sonraki tırmanışlara yabancı dağcılar da katıldı ve etkinliğe uluslar arası bir kimlik kazandırıldı.

Advertisement

1995’te Nasuh Mahruki, dünyanın damı olarak nitelendirilen Himalâyalar’a tırmanarak, Everest’e ulaşan ilk Türk dağcı olurken, Alper Sesli 5895 m yükseklikteki Klimanjaro’ya tırmandı. Aynı yıl Ağustos sonunda Dağcılık Federasyonu Başkanı Tayfun Tercan, Kaçkar Dağları’na tırmanışı sırasında düşerek hayatını kaybetti. 1996 yılında Dr. Feridun Çelikmen ve Nasuh Mahruki dünyanın en kuzeyindeki zirve olan Alaska’nın 6194 m’lik McKinley dağına tırmandı. Burçak Özoğlu ise erkeklerin bile erişmeye korktuğu 7010 m’lik Khan Tengri’nin zirvesine ulaşarak dağcılık tarihine adını altın harflerle yazdırdı. Günümüzde pek çok üniversitede dağcılık kulüpleri kurulmuştur. Doğayla iç içe olmak ve heyecan isteyen herkesin rehberler öncülüğünde yapılan ve bu kulüpler tarafından organize edilen tırmanışlara katıldığı görülmektedir.

TÜRKİYE DERECELERİ

30 Temmuz 1902’de Ali Vehbi Türküstün’ün Mont-Blanc doruğuna tırmanarak Türk bayrağını dikmesi, Türk dağcılık sporunun başlangıcını oluşturur, 28 Ağustos 1924’te Miralay Cemil Cahit Bey’in Erciyes tırmanışı Türkiye sınırları İçinde gerçekleşen ilk çıkış olarak kabul edilmiştir.

1970’li yıllarda Bozkurt Ergör ve Sönmez Targan 3756 m yüksekliğindeki Demirkazık’a, Bozkurt Ergör 5165 m yüksekliğindeki Ağrı Dağı’na, Yalçın Koç 4168 m yüksekliğindeki Reşko Dağı’na ve 3937 m yüksekliğindeki Kaçkarlar zirvesine, yine Yalçın Koç ve Hüseyin Özbek 3744 m yüksekliğindeki Kaldı Dağı’na ilk çıkışlarını gerçekleştirmişlerdir. 1980’li yıllarda ise 5642 m yüksekliğindeki Kafkaslardaki Elbruz Doruğu’na çıkan Mecit Doğru, Halil Alpay ile birlikte 1983 yılında 7134 m yüksekliğindeki Lenin Doruğu’na, 1984 yılında ise Mecit Doğru, Batur Kürüz ve Ümit Genç Pamirler’deki 7495 m yüksekliğindeki Komünismus Doruğu’na başarılı tırmanışlar yapmışlardır.

30 Aralık 1990’da Hacettepe Üniversitesi dağcılarından K. Ertuğ-rul Melikoğlu, Orhan Özçalık, Mehmet Ali Onur, Ataç Besi ve Bülent Ferhatoğlu’ndan oluşan ekip Demirkazık Tepesi Kuzey Duvarı’na ilk çıkışı gerçekleştirmiştir. 1992 yılında ilk olimpik tırmanış yapılmış ve aynı yıl Nasuh Mahruki Khang Tengri’ye (7010 m) ilk Türk çıkışını, 1993’te ise Elburz Dağı’na (5621 m) en yüksek Türk kış tırmanışını gerçekleştirmiştir. Yine aynı yıl iki ayrı grup halinde Serhan Poçan, Ufuk Öz-göz, Alparslan Kara ve Seyhan Çamlıgüney Khang Tengri’ye, Uğur Uluocak ile Nasuh Mahruki Bozalay Tepesi’ne (Pik Lenin 7314 m) tırmanmışlardır.

1994’te Nasuh Mahruki Tien-Shan ve Pamir dağlarının en yüksek beş dağına yaptığı tırmanışlarla üzerinde “Rusya’daki en yüksek dağların fatihi” yazan sembolik altın buz kazmasının ve “Kar Leoparı” unvanının sahibi ilk Türk dağcı olmuştur. Aynı yıl Dr. Tayfun Tercan, Uluslar Arası Olimpiyat Komitesi’nin 100. kuruluş yıl dönümü nedeniyle 14 ülkenin federasyon başkanlarıyla birlikte Tien-Shan dağlarındaki 5030 m’lik zirveye çıkmış ve bu dağa “Pik Olimpia” adı verilmiştir. 1995’te, dağcılığımız İçin önemli hedeflerden olan Himalâyaların 8848 m’lik en yüksek tepesi Everest’e tırmanan Nasuh Mahruki, bunu başaran ilk Türk dağcı olmuştur.

Advertisement


Leave A Reply