Türkiye’deki ovalar ile ilgili genel bilgilerin ve bu ovaların özelliklerinden bahseden Türkiye’de ki ovalar konu anlatımı.
Yurdumuzdaki ovaları;
• Kıyı ovaları,
• İç bölgelerdeki ovalar
diye iki ana bölümde inceleyebiliriz.
1. KIYI OVALARI
Bunlar, kıyılarda yer alan, az yüksek (150-200 metre) ve alüvyonlarla kaplı ovalardır.
Kıyı ovaları, genellikle delta düzlükleridir. Çevreden inen akarsuların, çukur alanları alüvyonlarla doldurması sonucu da kıyı ovaları oluşmuştur. Bazı kıyı ovaları da dağ sıraları arasındaki çöküntü havzalarında alüvyonların birikmesi sonucu ortaya çıkmıştır.
Yükseltileri fazla olmadığından kıyı ovalarına alçak ovalar da denir. Bu ovaların üzeri kaim ve verimli bir toprak tabakasıyla kaplıdır.
Yurdumuzda gelgit olayı çok zayıf olduğundan akarsuların denizlere döküldükleri yerlerde irili ufaklı birçok delta ovası meydana gelmiştir.
• Yeşilırmak’ın deltası olan Çarşamba, Karadeniz Bölgesi’nin en geniş ovasıdır.
• Çarşamba deltasının batısında, Kızılırmak’ın taşıdığı alüvyonların birikmesiyle oluşmuş Bafra Ovası yer alır.
• Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin ortak deltası olan Çukurova yurdumuzun en geniş delta ovasıdır.
• Göksu’nun oluşturduğu Göksu deltası
• Gökova,
• Köyceğiz
• Dalaman ovaları
önemli delta ovalarımızdandır.
Kıyı ovalarının bir bölümü de kıyıya yakın geniş ve uzun çukurlukların alüvyonlarla dolması sonucu meydana gelmiştir. Ege Bölgesi’nde kıyıdan itibaren 150-200 kilometre içerilere kadar sokulan;
• Gediz,
• Bakırçay,
• Büyük Menderes
• Küçük Menderes
ovaları hem çöküntü oluğu içindeki biriktirmeler, hem de kıyıda oluşan deltanın buna eklenmesiyle ortaya çıkmıştır.
Hatay’dan Kahramanmaraş’a kadar uzanan çöküntü oluğunda da bir dizi ova yer alır. Bunların içinde en genişi Amik ovasıdır.
Kıyı ovalarının bir bölümü de dağlar ve tepelerle çevrili çukur alanların alüvyonlarla dolması sonucu oluşmuştur.
• Yenişehir,
• Karacabey,
• Bursa
• Adapazarı
ovaları bu türdendir.
2- İÇ BÖLGELERDEKİ OVALAR
Kıyılardan uzakta yer alan bu ovaların yükseltileri fazladır. Yurdumuzda 2000 m’ye kadar çıkabilen iç ovalar vardır. Bu nedenle iç ovalara yüksek ovalar da denilmektedir.
Bu ovalar, oluşum bakımından çeşitli gruplara ayrılır.
1. İç ovaların bir bölümü, sınırları kırık hatlarıyla belirlenmiş olan çukurlukların alüvyonlarla dolması sonucu oluşmuştur. Erzincan, Erzurum-Pasinler-Horasan, İğdır, Ardahan, Göle ve Muş ovaları bu tür ovaların en tipik örnekleridir.
2. Kuzey Anadolu fay kuşağı boyunca da birçok çöküntü ovası oluşmuştur. Suşehri, Erbâa-Niksar, Taşova, Merzifon, Bolu, Düzce ovaları bunların başlıcalarıdır.
3. Bazı iç ovalar dışa akışı olmayan geniş çukurlukların tabanındaki düzlüklerde meydana gelmiştir. Bu ovalarda yüzeydeki toprağın altında alüvyon değil, taş ve tabakalar bulunur. Tabanı, akarsular tarafından yarılmamış olan bu tür ovaların en tipik örneği Konya Ovası’dır.
4. İç ovaların bazıları, 3. jeolojik dönemde göllerle kaplı olan, ancak sonraları kara haline dönüşen çukurlukların tabanlarında oluşmuştur. Sulama bakımından da pek elverişli şartlara sahip olmayan bu ovalar fazla verimli değildir. Malatya Ovası bu ovalara örnektir.
5. İç ovalarımızın bazıları da karstik kökenlidir. Kalkerin yaygın olduğu alanlarda, erime sonucu ortaya çıkmış çukurluklarda oluşan bu ovalarımıza daha çok Batı Akdeniz’de rastlanır. Elmalı, Bozova, Tefenni ve Gölhisar ovaları karstik erimelerle oluşmuş ovalarımızın başlıcalarıdır. Muğla Ovası da karstik kökenlidir.
