XVII. Yüzyıl içerisinde Osmanlı Devleti içerisinde yapılan ıslahatların amacı ve özellikleri ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız.
Islahatların Amacı
XVII. yüzyılda; idarî, askerî ve malî bozuklukları düzeltmek için bazı girişimlerde bulunuldu. Islahat hareketleri olarak adlandırılan bu girişimler;
• Merkezi yönetimin,
• Kul sisteminin,
• Tımarlı sipahi ordusunun düzeltilmesi,
• Devletin eski haline getirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Amaç, devleti Kanunî dönemindeki güçlü durumuna getirmekti.
Yapılan Islahatlar
Osmanlı Devleti’nin ilk Islahatçılarından biri olan Kuyucu Murat Paşa, devletin bozulan düzen ve otoritesini yeniden sağlamayı amaçlamıştır.
Çok sayıda Celali öldürerek isyanları bastırma yoluna gitti.
Sert önlemleri uzun süreli bir sonuç vermedi.
II. Osman
II. Osman, Yeniçeri Ocağı’nı kaldırıp yerine Anadolu Türklerinden oluşan sürekli bir ordu kurmak istiyordu. Ancak bu düşüncesini gerçekleştiremeden, çıkan bir ayaklanmada öldürüldü.
II. Osman (Genç Osman) devletin her işine karışan ilmiye sınıfının yetkilerini kıstı. Şeyhülislamın fetva verme dışındaki yetkilerini aldı. Saraydaki cariyelerle evlenme geleneğinin dışına çıkarak saray dışından iki Türk kızı ile evlendi.
Koçi Bey, IV. Murat’a sunduğu bir risalede (raporda) devletin gerileme ve zayıflama nedenlerini belirtmiş ve IV. Murat bu doğrultuda bazı ıslahatlarda bulunmuştur.
IV. Murat korku ve şiddet yoluyla toplumsal bozulmayı ve yozlaşmayı gidermeye çalışmış, Şeyhülislamı bile öldürtmekten çekinmemiştir. Orduyu disiplin altına almış, eyaletlerde güvenliği sağlamış, yönetime canlılık getirmiştir.
Tarhuncu Ahmet Paşa
Sadrazamlığa getirildiğinde mali birtakım düzenlemelerde bulundu. Sarayın giderlerini kıstı. Gümrük, mutfak ve tersane giderlerini denetleyerek yolsuzlukları önlemeye çalıştı. Yeni vergiler koydu.
Devletin gelir ve giderlerini gösteren bir bütçe hazırladı. Fakat saraydakiler, ölçüsüz harcamalarına kısıtlama getiren bu devlet adamından hoşlanmadılar. Onu görevden alarak öldürttüler.
Köprülüler Devri
Tarhuncu’nun öldürülmesinden sonra kısa sürelerle birçok Sadrazam değişikliği oldu. Sonunda Köprülü Mehmet Paşa bazı koşullarla sadrazamlığı kabul etti.
• İstanbul’un güvenliğini sağladı.
• Venediklileri Çanakkale’den uzaklaştırdı.
• Erdel sorununu çözdü,
• Hasan Paşa Ayaklanmasını bastırdı.
• Fazıl Ahmet Paşa;
• Halka ağır gelen bazı vergileri kaldırdı,
• Cizyenin toplanmasını düzene koydu,
• Orduda bulunmadığı halde ulüfe alanların ödeneklerini kesti,
• Avusturya savaşlarında aşiret kuvvetlerinden yararlandı.
• Devlet adamlarının bayramlarda padişaha armağan gönderme geleneğini kaldırdı.
• Taşrada türeyen ayanların etkisini kırmaya çalıştı.
XVII. Yüzyıl Islahatlarının Özellikleri
1. Köklü çözümlerden uzak, korku ve şiddete dayanan önlemlerle toplum düzeltilmeye çalışılmış, yüzeysel önlemlerle yetinil-miştir.
2. Osmanlı Devleti’ni çöküşten kurtara-mamakla birlikte, bunu bir süre geciktirdi.
3. Yapılan ıslahatlar kurumsal olmaktan öte, kişiye bağlıydı. Bu nedenle yapılanlar, devlet adamlarının şahsî çabaları ve yetenekleri ile sınırlı kaldı. v
4. Devlet yapısında köklü ve kalıcı değişiklikler yapılamadı.
5. Avrupa’daki yeniliklerden yararlanılmadı. Bu nedenle XVII. Yüzyıl Islahatları geleneksel karakterde ve Osmanlı Devleti’ni eski yapısına kavuşturma çabaları olarak kaldı.
6. Köklü değişimler yapılmak istenmişse de ulema ve din adamları ile yeniçerilerin şiddetli tepki göstermesi üzerine, bundan vazgeçilmiştir.
