Türkiye dışındaki çağdaş Türk edebiyatının özellikleri nelerdir? Önemli yazarları, şairleri ve eserleri hakkında kısa bilgi.
Türkiye Dışındaki Çağdaş Türk Edebiyatı Hakkında Kısa Bilgi
Bugün yeryüzünde yedi bağımsız devlet, on muhtar cumhuriyet, üç muhtar vilâyet olmak üzere kırk iki ayrı coğrafyada Türkçe konuşulmaktadır. Belirlemelere göre, günümüzde Türkçe konuşan insan sayısı iki yüz elli milyon civarındadır.
Türk topluluklarını batı ve doğu Türkleri olmak üzere iki grupta toplayabiliriz.
Türkiye, Kıbrıs, Irak, Azerbaycan, Bulgaristan, Batı Trakya, Yugoslavya, Gagavuz Türkleri batı Türkleridir; Türkiye Türkçesini örnek almışlardır. Kırım, Türkmenistan, Tatar, Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan, Uygur, Çuvaş, Yakut, Altay Türkleri doğu Türkleridir; genelde Çağatay Türkçesini, sonra da onun devamı olan Özbek Türkçesini örnek almışlardır.
Ayrı ayrı edebî faaliyetlerde bulunan Türk toplulukları, XX. yüzyılın başlarına kadar İstanbul’daki gelişmelere paralel gelişmeler göstermişlerdir. Türkiye Cumhuriyeti dışındaki Türk devlet ve toplumlarının değişik ülkelerin sınırları ya da totaliter rejimlerle yönetilen devletlerin sınırları içinde kalışları edebî faaliyetleri olumsuz yönde etkilemiştir. Özellikle, yetmiş yıl süren Sovyet yönetiminin politik uygulamaları sonucu, çok sayıda Türkçe edebî dil doğmuştur. Hemen her Türk boyu, lehçe ve ağız farklarını kullanarak, farklı bir edebî dil meydana getirmiş, eserlerini bu dille vermeye başlamıştır. XX. yüzyıl başlarına kadar İstanbul’daki edebî gelişmeler hemen bütün Türk devlet ve toplumları tarafından takip edilebilirken yüzyılın ilk çeyreğinden sonra kültürel bağlar büyük ölçüde kesilmiş, araya kopukluk girmiştir. Bu dönemde, totaliter idareler altındaki Türk toplumlarının yetiştirdiği yazar ve şairlerden pek çoğu hapse atılmış, sürgüne gönderilmiş ve öldürülmüştür.
Bütün bu engellemelere rağmen şöhreti kendi ülkesinin sınırları dışına ulaşmış sanatçılar yetişmiştir. Cengiz Aytmatov, Cengiz Dağcı, Muhammed Hüseyin Şehriyar, Bahtiyar Vahapzade, Recep Küpçü, Abdülhamit Süleymanoğlu Çolpan, Nimetullah Hafız bunlardan birkaçıdır.
1991’de SSCB’nin dağılmasıyla birçok Türk boyu kendi devletini kurmuş, Türkiye Cumhuriyeti’yle kopan ilişkiler yeniden başlatılmıştır.
Türk devletleri ve toplumları arasında ekonomik, kültürel iş birliği, ortak alfabe çalışmaları devam etmektedir.
