Afyon ilinin tarihi, tarihçesi. Afyon’da kurulan medeniyetler, tarihteki yeri.
Afyonkarahisar
Afyon ili sınırları içinde, Kusura’da yapılan kazılarda Kalkolitik Çağ’a, Kavlık Höyük’te ise Tunç Çağı’na ait eserler bulunmuştur. Bu bulgular, tarih öncesi dönemlere ait yerleşme merkezlerinin izlerini taşır. İÖ 2. bin yılın ilk yarısına tarihlenen Eski Hitit dönemine ait mezarların bulunması, Hitit İmparatorluğu’nun bu toprakları da sınırları içinde bulundurduğunu gösterir. İÖ 1200′ de bütün Batı Anadolu’da olduğu gibi Afyonkarahisar da Friglerin egemenliği altına girdi. Daha sonra Lidyalılar (İÖ 7. yüzyıl) ve Perslerin (İÖ 6. yüzyıl) eline geçen il, Büyük İskender’in Asya seferinde Makedonya Krallığı’na bağlandı (İÖ 334). İskender’in ölümünden sonra Seleukosların yönetimine geçen Afyonkarahisar, İÖ 3. yüzyılın ortalarında Bergama Krallığı’na katıldı. Bergama Kralı III. Attalos’un vasiyeti üzerine ölünce ülkesi İÖ 133’te Roma İmparatorluğu’na bağlandı. İl, yüzyıllarca süren İslam-Bizans savaşlarında Müslüman ordularının ana hedefi oldu. Malazgirt Zaferi‘ni izleyen yıllarda büyük bir hızla Anadolu’yu fetheden Türkler, Afyonkarahisar ve çevresine akınlar yapıyorlardı. 13. yüzyılın başlarında il, Anadolu Selçuklu Devleti’nin topraklarına katıldı.
Moğollar Anadolu’yu işgal ettikleri zaman Selçuklu veziri Sahip Ata Fahreddin Ali’nin oğlu Nusrettin Hasan, merkezi Afyonkarahisar olmak üzere 1274 ‘te Sahip Ataoğulları Beyliği’ni kurdu. Germiyanoğulları 1342’de Sahip Ataoğulları Beyliği’ni kurdu. Germiyanoğulları 1342’de Sahip Ataoğulları Beyliği’ne son vererek ili kendi topraklarına kattılar. Yıldırım Bayezit 1390’da Germiyanoğulları Beyliği’ne son verince, il Osmanlı Devleti’ne bağlandı. Ancak 1402’de Timur, Yıldırım Bayezit‘i yenince Germiyanoğulları yeniden bölgeyi ele geçirdi. II. Murat 1428’de bütün Germiyan topraklarıyla birlikte Afyonkarahisar’ı kesin olarak Osmanlı topraklarına kattı. Osmanlı yönetiminde il, Anadolu Eyaleti’ne bağlı sancaklardan biriydi. 1867’de Hüdavendigâr (Bursa) Vilayeti kurulunca Afyonkarahisar bu vilayete bağlandı.
28 Mart-7 Nisan 1921 tarihleri arasında Yunan işgalinde kalan il, daha sonra boşaltıldı. Fakat aynı yılın 13 Temmuz-17 Ağustos tarihleri arasında yeniden Yunan işgaline uğradı. Büyük Taarruz başladığında, ilin çevresini düşman çok iyi korumuş olmasına karşın, Türk Ordusu tarafından bir günde ele geçirildi. Cumhuriyetin ilanından sonra il olan Afyonkarahisar’ın daha önce Karahisar olan adı Anadolu’da ilk afyon tarımı burada yapıldığı için Afyon eklenerek Afyonkarahisar oldu.
