Gübre nedir? Gübre nasıl elde edilir? Gübre ne işe yarar, çeşitleri ile ilgili bilgi.
Gübre, bitkinin daha iyi beslenebilmesi, toprağın daha verimli olması için toprağa katılan yapay ya da doğal katkı maddeleridir. Bitkilerin büyüyebilmesi için gerekli olan azot, fosfor, potasyum, demir, kalsiyum, kükürt, çinko, manganez, bor, bakır, klor gibi maddeler toprakta belli ölçüde vardır. Bitki, kökleri aracılığıyla bu maddeleri topraktan alır. Ancak zamanla aynı yere yapılan ekimler sonucu ya da suların sürüklemesiyle toprakta bu maddeler azalır ve beslenmemize gerekli olan bitkiler yeterince büyümezler, verim düşer.
İnsanoğlu tarihin ilk çağlarından başlayarak çeşitli katkı maddeleriyle toprağı zenginleştirmeye çalıştı. Bu amaçla odun külü, kurutulmuş kan, hayvan pisliği, kemik, balık gibi maddeler kullandı. Hatta zaman zaman toprağı ekmeyerek dinlenmeye bile bıraktı. 19. yüzyıldan sonra bitkiler ve toprak konusunda yapılan bilimsel araştırmalar, bitkinin topraktan en çok azot, fosfor, potasyum ve kalsiyum aldığını, öteki maddeleri ise daha az kullandığını gösterdi. Bu nedenle bol kullanılan bu maddelerin toprağa her yıl katılması gereği doğdu. Gübreler doğal ve yapay olarak iki ana gruba ayrılır:
Doğal gübreler: En çok kullanılanı ve önemlisi, hayvanlardan sağlanır. Ahır gübresi olarak da adlandırılan sığır, koyun, at dışkıları bir süre bekletilerek içindeki atık maddelerle toprağa katılır. Bileşiğindeki azot, fosfor, potasyumla toprağı zenginleştirdiği gibi toprağı yumuşatır, işlenmesini kolaylaştırır ve su tutma yeteneğini artırır. Guano adı verilen kuş gübresi de hayvan gübreleri içinde oldukça değerli yere sahip olup, bol oranda azot, fosfor içerir. Geç çözüldükleri için bitki köklerini yakmadıklarından hayvansal gübreler daha çok sebze ve çiçek yetiştiriciliğinde kullanılır. Bitki ve hayvansal kaynaklı artıkların ayrı bir yerde çürümeye bırakılmasıyla oluşturulan kompost gübre de doğal gübreler içinde ayrı bir öneme sahiptir. Ekilmiş bir ürünün (yonca, fig, bakla, soya vb) yeşil durumdayken sürülüp toprağa gömülmesiyle yeşil gübre adı verilen işlem yapılır.
Yapay gübreler: Sıvı ve katı olarak hazırlanan yapay gübreler, içlerindeki daha yoğun etkin maddelere göre adlandırılırlar: Azotlu gübreler; amonyum bileşikleriyle nitrat yoğunluklu bileşiklerden oluşur. % 82 azot içeren amonyak bu gübrede etken maddedir. Potasyum nitrat (güherçile de denir), amonyum nitrat (üre), amonyum sülfat, kalsiyum nitrat en önemli azotlu gübrelerdir. Kılcal kökleri yaktığı için dikkatli kullanmak gerekirse de, en çok kullanılan gübredir. Kalsiyumlu gübreler; öğütülmüş kireç taşından elde edilir ve özellikle kumlu topraklarda kalsiyum eksikliğini gidermede kullanılırlar. Fosfatlı gübreler; hayvan kemiklerinden, doğal trikalsiyum, fosfatlardan elde edilir. Potasyumlu gübreler; gübre endüstrisinde potas olarak adlandırılır. Doğal potasyum tuzlarından ve odun külünden yapılır. Suda kolay çözündüğü için işlenmesi kolaydır. Potaslı gübreler azot ve fosforlu gübrelerden daha az kullanılır.
