Gakkoşların memleketi olan Elazığ ilinin tarihi. Elazığ ilinde yer alan gezilecek yerler ile Elazığ ilinin tarihi yapıları hakkında bilgiler.
Doğu Anadolu’da tarihi Harput Kalesi eteklerinde kurulu bir kenttir Elazığ. Harput’un en eski sakinleri M.Ö. 2000 yıllarından itibaren Doğu Anadolu’ya yerleşen Hurrilerdir. Bölge daha sonra Hitit hakimiyeti altına girmiş ve M.Ö. 9. asırdan itibaren Doğu Anadolu’da devlet kuran Urartular Harput’ta uzun süre hüküm sürmüştür. Romalıların da hakimiyet sürdüğü Harput, Hazreti Ömer’in Suriye ve Irak’ı fethettiği savaşlar sırasında, Arap ve Bizans güçlerinin çatışmalarına tanık olmuştur. Mezopotamya’nın beşiği olan bölgenin eski adı Harpote’dir. 1071 yılında Türklerin Anadolu’ya girmesinin ardından bölgede Türk hakimiyeti görülmüştür.
Tarihi Harput Kalesi eteklerine kurulan Elazığ, Hitit ve Urartu medeniyetlerinin kalıntılarında şekillenmiş, doğal güzellikleri ve tarihi-dini mekanlarını günümüze kadar korumuştur. Eski adı Harpote olan Elazığ zengin mutfağı ile de meşhurdur.
Harput Kalesi
Harput Kalesi
Günümüzde bile tarihi heybetiyle ayakta duran Harput Kalesi Urartu devrinin izlerini taşır. Kalede kaya içine oyulmuş merdivenler, tünel ve hücrelerle su yolu bulunduğu tespit edilmiştir. M.Ö. 9. asırdan beri bu kalesiyle müstahkem mevkii olarak bilinen Harput, 4000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Harput isminin ilk hecesi olan ‘Har’, taş anlamına, son hecesi olan ‘put’ ise kale anlamına gelmektedir. Bugünün Türkçesi ile Taş Kale anlamını taşımaktadır. Bir rivayete göre kalenin yapımı sırasında harcın hazırlanmasında su yerine süt kullanıldığı, bu yüzden de“Süt Kalesi” denildiği söylenmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığımız tarafından kalenin Kuzeybatı ve Doğu duvarlarında önemli restorasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir.
Anadolu’nun en eski camilerinden Ulucami, Harput’ta bulunur. Halen ibadete açık olan caminin içerisi: iç avlu, son cemaat yeri ve iç cami olmak üzere üç kısımdan meydana gelmiştir. Dikdörtgen planlı, duvarları moloz taştan kubbe kemerler ve minare tuğladan yapılmıştır. İki kapısı vardır. Kentin ziyaret yerlerinden Mansur Baba Türbesi ise, şehirde yaşayan bir kadının gördüğü rüya üzerine yapılan kazı sonucu inşa edilmiştir. Kazım Efendi Türbesi ise, kubbe araları açık olan 5 sütun üzerine oturtulmuştur. Kubbeler birbirine kemerlerle bağlanmıştır. Üryan Baba Türbesi ise, Osmanlılar devrinde 1511-1517 yılları arasında yapılmıştır.
Elazığ’ın Eski Bir Fotoğrafı
Etnik zenginliğin varlığını da gösteren Meryem Ana Kilisesi de günümüzde halen faaliyettedir. Harput Kalesi’nin doğusunda yer alan kilisenin batı tarafındaki duvarını kalenin kaya kütleleri teşkil eder ve kilise, kalenin kayalıkları içine gömülü gibi durur. Anadolu’nun en eski mabetlerinden birisi olan Meryem Ana Kilisesi, Kızıl Kilise, Süryani Kilisesi ve Yakubi Kilisesi adlarıyla anılmaktadır. M.S 179 yıllarında inşa edildiği sanılan bu binanın, ilk olarak kaledeki putperestler tarafından putların saklanması için kullanıldığı, daha sonra Yakubi Hristiyanları’nın burayı kiliseye çevirmiş oldukları düşünülmektedir.
ELAZIĞ TARİHİ.
Elazığ yeni kurulmuş kentlerimizden biridir. 5 km kuzeyinde bulunan eski Harput yerleşmesi 19. yüzyılın ortalarında önemini yitirince Elazığ gelişme olanağını buldu. II. Mahmut (1808-1839) döneminde 1834’te bu bölgeye eyalet valisi olarak gönderilen Reşit Mehmet Paşa, bir süre Harput’ta oturduktan sonra kışlarının sert geçmesi, ulaşım zorlukları gibi nedenlerle Harput Ovası’nda yeni bir yerleşme kurdurma gereğini duydu.
Mezraa adı verilen yerde kışlayla hükümet binası yaptırdı. Bu yeni yerleşme kısa zamanda gelişirken Harput da önemini yitirdi ve terk edildi. Sultan Abdülaziz döneminde buraya vali atanan İsmail Paşa’nın önerisiyle Mezraa adı Abdü-laziz’in adından dolayı Mamuretülâziz’ e (Aziz’in bayındır ettiği yer) dönüştürüldü (1862).Daha sonra da bu ad halk ağzında kısalarak Elaziz biçimine dönüştü. Cumhuriyet’in ilanından sonra da il merkezi olan kent adı, 10 Aralık 1937 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla Elazığ olarak değiştirildi.
TARİHSEL ESERLER.
1834’te kurulmuş olan Elazığ merkezinde tarihsel açıdan önem taşıyan herhangi bir yapı yoktur. Tarihsel yapıların tümü Elazığ’ ın eski yerleşmesi olan Harput’ta bulunmaktadır.
