Bilişsel Gelişim nedir, nasıl olur? Bilişsel açıdan gelişim evresinin aşamaları nelerdir? Özellikleri hakkında bilgi.
BİLİŞSEL GELİŞİM
İsviçreli psikolog Jean Piaget (1896-1980), bilişsel açıdan gelişim evrelerini dört aşamada ele almıştır.
1. DUYUSAL-MOTOR DÖNEM (0-2 yaş)
• Bebek, çevredeki nesnelere isabetli bir şekilde uzanmayı ve onları tutmayı, evirip çevirmeyi öğrenir
• Çevreyi etkilediğini fark eder.
• Başlangıçta kendini diğer nesnelerden ayıramamasına rağmen zamanla kendisinin bağımsız bir varlık olduğunu keşfetmeye başlar.
• On aydan sonra nesneleri görmese de onların hâlâ var olduğunu kavrar. Beş aylık bir bebek önündeki bir oyuncağın üstü örtüldüğünde onun yok olduğunu zanneder ve örtüyü kaldırmaya girişmez. 8-10 aylık bir bebek ise oyuncağın yok olmadığını öğrenir, örtüyü kaldırmaya ve oyuncağa ulaşmaya çalışır. Buna “nesne devamlılığı” denir. Bebeğin nesne devamlılığı ilkesini kavraması, nesnelere ilişkin zihinsel temsillerin oluştuğunu gösterir.
2. İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM (2-7 yaş)
Çocuk tümüyle ben merkezci düşünme yapısına sahiptir. Örneğin çocuk peynir yemeyi sevmiyorsa ona göre hiç kimse peynir yemeyi sevmiyordur.
• Nesneleri tek bir özelliğe göre gruplayabilir. Örneğin legoları sadece rengine göre veya sadece şekline göre gruplayabilir.
• Çocuklar birlikte oyun oynarlar fakat bu, sosyal etkileşimin bulunmadığı bir birlikteliktir. Çocuk kendi isteği doğrultusunda ve kendi kuralları uyarınca oynar. Oyunda işbirliği veya rekabet yoktur.
• Beş yaşındaki çocuk ahlâki kurallara düzenli bir şekilde uyar. Bu dönemde çocuk bilerek ve çıkar uğruna söylenen yalanlarla zararsız, abartılı söylemler arasındaki farkı ayırt edemez.
• Bu dönemde çocuklar tek yönlü bir mantık kullanırlar.
• Bu dönemin sonuna doğru ben-merkezci düşünce gitgide azalmaya başlar.
3. SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ (7-11 yaş)
• İlkokul dönemini kapsayan bu dönemde mantıksal düşünme yeteneği gelişir.
• Miktar hacim ve kütlenin konumu ilkelerini kavrarlar.
• Nesneleri sınıflandırırken birden fazla özelliği ölçüt, alırlar.
• Ben-merkezcilikten uzaklaşıp başkalarının bakış açısıyla bakabilirler.
• Bu dönemde bazı işlemleri zihinsel olarak yapabilecek durumdadırlar.
• Somut olduğu sürece, karmaşık problemleri çözebilirler.
• Ahlak kurallarının topluma özgü olduğunu kavrarlar.
• Cezaların insanlar tarafından verildiğini kavrarlar.
4. SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (11 yaş ve ilerisi)
• Soyut düşünme nedenselliği fark etme ve kavramları tanımlayabilme yetenekleri gelişir.
• Simge kullanımı gelişerek artar.
• Tümdengelim ve tümevarım akıl yürütme yollarının ikisini birlikte kullanabilirler.
• Dil kullanımı çok gelişmiştir ve mantık kurallarını içerir.
• Kavramlar, atasözleri ve deyimler anlaşılabilir.
• Felsefe, din, politika veya etik alanına giren konularla ilgilenilir. Değer ve inançlar gelişmeye başlar.
• Tartışmaya katılmayı severler, mantık oyunlarıyla uğraşmaktan hoşlanırlar.
