Öğrenmeyi etkileyen faktörler nelerdir? Öğrenenle ilgili etmenler, öğrenme yöntemiyle ilgili etmenler ve öğrenilecek malzeme ile ilgili etmenler hakkında bilgi.
Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
I. Öğrenenle İlgili Etmenler
1. Zekâ: Zekâ, insanın kavrayış gücünü gösterir. İnsanların zekâ düzeyi ne kadar yüksekse, o kadar kolay öğrenirler.
2. Yaş: İnsan yaşamında birçok davranış, öğrenme ile olgunlaşmanın birarada bulunmasını zorunlu kılar. Olgunlaşma ise yaşa paralel olarak gerçekleşen bir durumdur.
3. Genel uyarılmışlık hali ve kaygı: Bir insanın herhangi bir konuyu öğrenebilmesi için o insanın uyarılmış olması gerekir. Eğer birey, çok düşük seviyede uyarılmışsa öğrenme gerçekleşmez. Yüksek seviyedeki uyarılmışlık hali, bireyde kaygı ve heyecana neden olacağından öğrenmeyi olumsuz yönde etkiler. Öğrenmenin en iyi şekilde gerçekleşebilmesi için bireyin, tamamen uyanık ve tüm enerjisini yapılacak iş üzerinde yoğunlaştırması gerekir.
Kaygı da öğrenmeyi etkiler. Kaygı, belli bir konuda duyulan endişe, üzüntü ve korku halidir. Yapılan araştırmalar kaygının da uyarılma hali gibi normal derecede olduğu zaman öğrenmeyi artırdığını, az olduğunda etkilemediğini, yüksek olduğunda da olumsuz etkilediğini göstermiştir.
4. Öğrenme ve Motivasyon: Motivasyon, öğrenme için en etkili unsurlardan biridir. Organizmanın, öğrenme için gerekli çabayı göstermesi güdülenmiş olmasıyla mümkündür. Öğrenme için ihtiyaç duyulmalı, bu ihtiyaç doğrultusunda bir güdü bulunmalıdır.
5. Sosyokültürel etkenler: Bireylerin davranışları sosyal etkiden bağımsız düşünülemez. Dolayısıyla insanların neyi öğrenip neyi öğrenemeyeceği üzerinde çeşitli kalıp yargılar veya önyargılar etkilidir. Örneğin bir etnik grup hakkında olumsuz bir önyargıya sahip bir bireyin, düşüncesine zıt bir davranışı öğrenmesi oldukça zordur. Öte yandan öğrenilmiş çaresizlik durumu da öğrenmeyi olumsuz etkileyen bir davranış örüntüsüdür. ilk kez köpekler üzerinde denenerek gösterilen bu durum, çözümsüz sorunlar, fiziksel veya duygusal stres sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu tür bir durum yaşamış kişilerin de “Ne yaparsam yapayım sonuç değişmiyor” inancını geliştirdikleri gözlenmiştir. Öğrenilmiş çaresizlik durumu geliştirmiş bireylerde sorunlarla mücadele etme gücü azalır ve çökkünlük belirtileri ortaya çıkar.
II. Öğrenme Yöntemiyle İlgili Etmenler
1. Aralıklı ya da toplu öğrenme: Öğrenme sürecini zaman içine yayarak kısa çalışma süreleriyle düzenleme aralıklı öğrenme, uzun çalışma süresi içinde ara vermeden yapma toplu öğrenmedir. Yapılan araştırmalarda, aralıklı öğrenmenin, toplu öğrenmeden daha olumlu sonuçlar verdiği belirlenmiştir.
2. Parça ya da bütün öğrenme: Kısa ve anlamlı bütün oluşturan konular bütün olarak, uzun ve güç konular parçalara bölünerek öğrenilmelidir.
3. Okuma ya da anlatma: Yapılan araştırmalar, öğrenirken, okumanın yanında anlatmanın öğrenmeyi olumlu yönde etkilediğini ortaya koymuştur. Çünkü okumada birey, pasiftir. Öğrenen kişi anlatma sayesinde aktif duruma geçer. Bu da öğrenmenin verimini artırır.
4. Öğrenmede egzersiz: Öğrenilen bir konuda egzersiz yapılması, öğrenileni pekiştirmekte ve unutmayı engellemektedir.
5. Öğrenmede sonuçların bilinmesi (Geri bildirim): Konunun ne düzeyde öğrenildiğinin bilinmesi, öğrenmenin verimi üzerinde olumlu etki yapar.
Öğrenilecek Malzeme İle İlgili Etmenler
1. Konunun zorluğu: Bazı konular zor, bazıları kolay öğrenilir. Zorluk veya kolaylığı belirleyen etmenler şunlardır:
Ayırt edilebilirlik: Bilgi işlemleme sistemi her zaman değişik olanı işlemlemeye kurulmuştur. Bu nedenle farklı olan daha çabuk dikkat çeker, kolayca ayırt edilebilen malzemeler daha kolay öğrenilir.
Anlamlılık: Anlamlandırılamayan malzemelerin öğrenilmesi imkânsız denilecek kadar azdır. Bu tür durumlarda ezberleme yoluna gidilir, ancak ezberlenen konular da çabuk unutulur.
Çağrışımsal anlam: Bir malzeme ne kadar çok şeyi çağrıştırıyorsa daha kolay öğrenilir. Çünkü edinilen yeni bilgiler bellekte bulunanlarla bütünleşir, kişinin mevcut bilgi topluluğuna özümsenir. Böylece malzeme daha anlamlı hale gelir.
Kavramsal Benzerlikler: Bir malzemenin belirli kategoriler altında sınıflandırılması öğrenmeyi kolaylaştırır.
Bunların dışında, bir konunun;
• Çok kısa veya uzun olmaması
• Bireyin ilgi alanına girmesi,
• Bireyin ihtiyaçlarını karşılaması,
• Güncel olması vb. özellikler taşıması öğrenmeyi kolaylaştırır.
2. Öğrenmede transfer (Aktarma): Eski öğrenilenlerin yeni öğrenmeleri etkilemesine transfer ya da öğrenmenin aktarılması denir. İki şekilde görülür:
a) Pozitif transfer: Önceden öğrenilenlerin yeni öğrenmeleri olumlu yönde etkilemesi, yani öğrenmeyi kolaylaştırmasıdır.
b) Negatif transfer: Önceden öğrenilenlerin yeni öğrenmeleri olumsuz yönde etkilemesi, yani öğrenmeyi zorlaştırmasıdır.
