Stereoskop nedir, ne işe yarar? Stereoskop hangi iş için kullanılır, özellikleri nelerdir, uygulamaları, hakkında bilgi.
STEREOSKOP
İlkesi iki gözle (binoküler) görme olan ve belirli bir kalınlıktaki nesnelerin üçboyutlu izlenimini veren optik alettir.
DOĞRUDAN GÖRMELİ STEREOSKOPİK ALETLER
Gözlemcinin her bir gözüne denk düşen yansıtıcı ya da kırıcı bir sistem kullanılır; sistem, aynı bir cismin yan yana ve genel olarak iki gözün uzaklığında yerleştirilen iki objektif yardımıyla alman iki görüntüsü, stereoskoptan gözlendiği zaman, iki gözle görmedeki gibi kaynaşabilir. Bu kaynaşma (birleşme), Wheatson stereoskopunda iki ayna aracılığıyla elde edilir. Brewster stereoskopundaysa, iki stereoskopik ölçüt, iki merceğin ortak odak düzleminin yakınında bulunur. Işık ışınlarının kaynaşması zahiridir ve uygulamada bu kaynaşma, tam denk düşen noktalar halinde değil de, çok küçük alanlar biçiminde olur. Bu aletlerde stereoskopi alam ya da içinde üçboyutlu izlenimi veren alan, bir yandan iki gözün değişmeyen uzaklığıyla, öte yandan gene aynı kişide değişmez olan en küçük yakınsama açısıyla sınırlanmıştır. Stereoskopik dürbünlerde iki gözün etkin uzaklığı yapay olarak artırılır ve çift yapılmış iki dürbünün büyütmesi yardımıyla da yararlı yakınsama açısı büyütülür; birleşen bu iki olanak, stereoskopik görme alanını artırır. Bu ikili tasarıda, biri gözün eksenine, öbürü objektifin eksenine yerleştirilen iki prizmanın ikili bir oyunundan yararlanılır. Bu iki prizma bütünü, düzeltici bir araç oluşturur (Porro’nun aracı, Spenger’in aracı, vb.). Anaglifler (iki yardımcı rengin kullanıldığı stereoskop) yardımıyla üçboyutlu görme yönteminde, camlarından biri yeşilimsi maviye, öbürü turuncumsu kırmızıya boyanmış bir gözlük kullanılır; bu camların her biri kendilerininkini tamamlayan rengi soğurur. Gözlenen resimler bu renklerde ayrıntılar gösterir.
STEREOSKOPİK PROJEKSİYON
Stereoskopik projeksiyon anaglif ilkesine göre yapılır. Bir ekran üstüne stereogramlar yansıtılır; seyirciler, uygun biçimde renklendirilmiş gözlükleri kullanarak, yansıtılan görüntüleri izler. Bazı tiyatrolarda uygun şiddetlerdeki kırmızı ve yeşil ışıklar yardımıyla hareket eden gölgelerin anaglif görünüşü kullanılır. Bir başka yöntemse, polarlanmış ışığın özelliklerinden yararlanılmasına dayanır. Stereoskopik çiftin her görüntüsü uygun biçimde polarlanmıştır ve seyirciler polaroit camlı dürbün kullanırlar. Böylelikle, bu yöntem renkli görünümlü projeksiyonu sağlar.
UYGULAMALAR
Stereoskopun çeşitli uygulamaları vardır. Stereoskopik telemetrede (uzaklıkölçer), belirli bir objektifin yatay ya da dikey veya herhangi yöndeki uzaklığının, ya da hareketli bir objektifin hızının saptanması, vb. iki gözle görmeye dayanır. Topografik ölçümler ya da yerdeki engebelerin saptanması, stereoskopiden kaynaklanan yöntemlerle gerçekleştirilmektedir.
ANAGLİF
Anaglif, biri yeşil öbürü kırmızıyla yapılan iki renk denemesinin kâğıt ya da projeksiyon ekranı üstünde üst üste bindiği, özel stereoskopi yöntemidir. Camlarından biri kırmızı, öbürü yeşil olan dürbünlerin kullanımı, kırmızı bir cam takılan gözün kırmızı çizgileri (kırmızı ve yeşil, hemen hemen birbirini tamamlayıcı renklerdir), yeşil cam takılan gözün de yeşil çizgileri birbirinden ayıramamasına dayanır. Böylelikle seyircide üçboyutluluk izlenimi yaratılır.
