Nomos nedir, ne demektir? Nomos kelimesinin anlamları nelerdir? Antik dönemlerde kullanılan bir terim olan Nomos’un anlamları hakkında bilgi.
Nomos (İlk Anlamı)
Eski Yunan felsefesinde yasa kavramıdır. Siyasal otorite ile yurttaşların hak ve yükümlülüklerine ilişkin sorunlarla yakından ilgilenen Sofistler, doğa (physis) ve gelenek (nomos) ayrımına bağlı olarak doğa yasaları ve toplumsal yasalar biçiminde bir ayrım da geliştirdiler. Buna göre toplumsal yasalar, insanların pratik yararlar ve öz çıkarlar adına doğal özgürlükleri sınırlamak için karşılıklı anlaşmayla koydukları kuralları kapsıyordu. Bu tür keyfi ve zorlayıcı nitelikte bir yasa anlayışının toplumsal istikrarı sağlamaya yardımcı olmayacağı görüşünden hareket eden Platon ve başka düşünürler, nomos’un ahlaki davranışlar için değişmez ölçütlerin elde edilebileceği bir usavurma sürecine dayalı olduğunu ya da en azından olabileceğini ve bu ölçütlerin özel yasalarda ifade edilebileceğini ileri sürdüler.
Nomos (İkinci Anlamı)
Eski Yunan’da lir eşliğinde destanlar okuyan şarkıcıların kullandığı geleneksel melodi. Profesyonel şarkıcılar için özellikle müzik yarışmalarında çok önem taşıyan bir türdü. Üç, beş ya da yedi bölümlü olurdu; başlangıçta tek bir harmonia içinde okunurdu. Kıta tekrarları yoktu. Nomos’lar kithara ve aulos’ la da çalınırdı.
Nomos (Üçüncü Anlamı)
Eski Mısır’ da yönetim birimidir. Kökeni devlet kuruluşundan çok eskilere dayanır. Bu tarihlerde her nomos’un ayrı bir totemi bulunduğuna ilişkin ipuçları. Eski Yunan’da genos’tan (klan) demos’a (köy) geçişe benzer biçimde, başlangıçta bu nomos’ların da toprağa yerleşik kabile toplumu birimleri olduğunu düşündürür. Nil taşkınlarının denetim altına alınması, sulamanın düzenlenmesi ve bataklıkların kurutulması işlerinin bütün vadi boyunca örgütlenmesi gereksinimi yüzünden zamanla bu birimler önce iki krallıkta toplanmış, sonra da Yukarı Mısır ve Aşağı Mısır krallıkları tek firavun altında birleşmiştir. Bu geçişle birlikte eski nomos’lar imparatorluğun alt yönetim birimlerine dönüşmüştür.
Eski Krallık döneminde (İÖ y. 2686 – İÖ y. 2160) artık yönetsel bölümünün temelini oluşturan nomos sistemi bazı değişikliklerle İslam fetihlerine (İS 640) değin sürdü. Görece geç tarihlerde 22’si Yukarı, 20’si Aşağı Mısır’da olmak üzere 42 nomos bulunuyordu. Ptolemaios döneminde ise Orta Mısır’da yedi nomos’u kapsayan bir heptanomis oluşturuldu. Nil Vadisinin Ombos’un güneyinde uzanan bölümü bazen Nübye nomos’u ya da eyaleti olarak kabul edilirdi; bununla birlikte Eski Krallık döneminde daha çok Assuan Adası “güneyin kapısı” sayılırdı.
Eski ve Orta Krallık dönemlerinde her nomos vergi toplayan, adalet dağıtan ve ordu besleyen bir nomarkh ya da bölge valisi tarafından yönetiliyordu.
