Söz sanatları nelerdir, özellikleri, açıklaması ve örnekler. Söz sanatları örnekleri, hakkında bilgi.
SÖZ SANATLARI
1- Benzetme (Teşbih)
Sözü daha etkili kılmak için aralarında değişik yönlerden ilgi bulunan iki nesne, kavram ya da varlıktan güçsüz durumda olanı nitelikçe daha üstün olana benzetme sanatıdır.
Örneğin günlük hayatımızda saçların yumuşaklığını ve parlaklığını vurgulamak için “İpek gibi saçları var.” deriz. Burada saçlar “yumuşaklık ve parlaklık” yönüyle “ipek”e benzetilmiştir.
Bir kişinin çalışkanlığını dile getirirken onu arı ile karşılaştırır. “Arı gibi çalışkan çocuk” deriz ve böylece benzetme yaparız.
Benzetmenin dört öğesi vardır: “Benzeyen, kendisine benzetilen, benzetme edatı ve benzetme viŞ yönü”
Benzeyen: Zayıf unsur,
Kendisine benzetilen: Kuvvetli unsur,
Benzetme edatı: Gibi, kadar…
Benzetme yönü: Karşılaştırmadaki ortak yöndür.
Bunu bir örnekte daha anlaşılır hale getirelim:
“Adamın pamuk gibi yumuşak elleri vardı.”
cümlesinde “eller” benzeyen, “pamuk” kendisine benzetilen, “gibi” benzetme edatı, “yumuşak” benzetme yönüdür. Burada adamın elleri anlatılırken pamuk ile karşılaştırılmış pamuk yumuşaklığıyla bilinen bir madde olduğundan bundan hareketle adamın ellerinin yumuşaklığı pamuğa benzetilerek kuvvetlendirilmiştir.
Örnek Soru :
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde benzetme vardır?
A) Öyle şişman ki, zorlukla yürüyor.
B) Yaşlı kadın, geçinmek için akşamlara kadar didiniyor.
C) İşçiler tarlada arılar gibi çalışıyorlar.
D) Çocuklar evin önünde güzel güzel oynuyorlar.
Çözüm :
Benzetme aralarında benzerlik bulunan iki nesneden zayıf olanın kuvvetli olana benzetilmesidir. C seçeneğinde işçiler çalışkanlıklarda arılara benzetilmiştir.
Cevap C
2- Abartma (Mübalağa)
Bir durumu, bir olayı gerçekte olduğundan daha üstün ya da daha aşağı anlatmaktır. Bir olayı olmayacak şekilde anlatmaktır.
Örneğin çok çalıştığımızı dile getirirken “Sabahlara kadar ders çalıştım.” çok eğlendiğimizi anlatırken “Gülmekten öldük.” diyerek düşüncelerimizi veya içinde bulunduğumuz durumu abartılı olarak anlatırız.
Örnek:
Poşetleri taşımaktan kolum koptu.
Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır.
3- Kişileştirme (Teşhis)
İnsan dışındaki varlıklara insana ait özelliklerin (gülme, ağlama, üzülme gibi) verilmesine kişileştirme denir.
Güneş yorulup
Kapatırken ışıklarını,
İnsanlar dönerken evlerine,
Bir yorgunluk çöker şehre.
(Mustafa Oğuz)
Dörtlükte geçen “yorulmak” insana ait bir özelliktir. Güneşin yorulması ya da şehrin yorulması söz konusu olamaz. Bu özellik verilerek kişileştirme yapılmıştır.
Örnek Soru :
indirin perdelen, indirin perdeleri.
Sonbahar ağaçlarda ağlarken yaprak yaprak
Hışırdayan bu altın yağmuruna dalarak,
Dinleyin içerimde serinleyen kederi
Ziya Osman Saba
Dörtlükte, aşağıdakilerden hangisine insana özgü bir özellik verilmiştir?
A) Perdelere
B) Yaprağa
C) Yağmura
D) Sonbahara
Çözüm :
Ağlamak insana özgü bir özelliktir. Dörtlükte bu özellik sonbahara verilerek kişileştirme yapılmıştır.
Cevap D
4-Konuşturma (İntak)
İnsan dışındaki varlıkları konuşturma sanatına denir.
Bir gün ağustos böceği
Tembel tembel ötüp durmak
Neticesi aç kalarak
Karıncadan göreceği
Soğukluğa bakmaz, gider
Bir lokma şey rica eder
Der ki: – Acıyın bize
Çoluk çocuk evde açız
Yardıma muhtacız
(Tevfik Fikret)
Şiirde “Ağustos böceği” konuşturulduğu için konuşturma sanatı yapılmıştır.
UYARI
Konuşturma sanatı yapılan her yerde kişileştirme sanatı da vardır.
Örnek:
Arı sordu: “Şen kelebek!
Neden böyle süslenerek,
Çiçeklere seslenerek,
Uçuyorsun benek benek?!
