Haczedilemeyen mal ve haklar nelerdir? Kısmi haczi mümkün mal ve haklar nelerdir? Haczedilemeyen Mal ve Haklar hakkında bilgi.
Haczedilemeyen Mal ve Haklar
> İcra ve iflas hukuku, alacak hakkını alamayan alacaklının alacak hakkının gereğinin icra dairesi tarafından gerekirse zorla yerine getirileceğini belirtir. Bu nedenle borçlu borcunun gereğini yerine getirmediğinde icra teşkilatı borçlunun malvarlığına el koyarak borcun gereğinin yerine getirilmesini sağlayabilmektedir. Bu açıdan icra ve iflas hukukunda alacaklının menfaatinin öncelikli olduğu sonucuna varmak mümkündür. Ancak icra ve iflas hukukunda borçlunun ve ailesinin yaşamı için çok gerekli mal ve hakların haczedilemeyeceği düzenlenmiştir. Haczedilemeyen mal ve haklar icra hukukunda geçerli olduğu gibi iflas hukukunda da geçerlidir.
> Hangi mal ve hakların haczedilemeyeceği İİK’de ve diğer bazı kanunlarda düzenlenmiştir. İİK’de bazı mal ve hakların tümüyle haczedilemeyeceği, bazılarının ise kısmen haczedilemeyeceği düzenlenmiştir. Öte yandan haczedilemeyeceği özel kanunlarda düzenlenmiş bazı mal ve haklar da vardır. Bu açıdan haczedilemeyen mal ve hakları şu şekilde sınıflandırmak mümkündür.
Tamamı Haczedilemeyen Mal ve Haklar (İİK md. 82)
***Devlet malları ile, ilgili kanunlarda haczedllemeyeceği belirtilen mallar
***Borçlunun zatı ve mesleği için lüzumlu elbise ve eşyasıyla, borçlu ve ailesine lazım olan yatak takımları
***Borçlu ve ailesinin ibadete mahsus kitap ve eşyası
***Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için gerekli arazi, çift hayvanları, nakil vasıtaları, ziraat aletleri
***Borçlu zanaatkar ise zanaat ve mesleği için lüzumlu alet ve araçları, kitapları
***Arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının nakil vasıtaları
***Borçlu ve ailesinin geçimi için gerekli ise borçlunun seçeceği bir süt mandası veya ineği; yahut üç keçi veya koyunu ile bunların üç aylık yem ve yataklıkları
***Borçlu ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları, borçlu çiftçiyse tohumluk mahsulü
***Borçlu bağ, bahçe, meyve veya sebze yetiştiriyorsa ailesinin ve kendisinin geçimi için gerekli bağ, bahçe ve aletleri
***Borçlu hayvancılık yapıyorsa ailesi ve kendisinin geçimi için gerekli hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları
***Haczolunmamak üzere tesis edilmiş kaydı hayatla iratlar
***Ordu ve zabıta hizmetlerinden dolayı bağlanan malullük aylıkları ile bu hizmetlerden dolayı ailelerine bağlanan aylıklar, hava ve denizaltı mensuplarına bağlanan uçuş ve dalış tazminatları ve ikramiyeleri
***Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret, ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar
***Vücut ve sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak kişinin kendisine yahut ailesine ödenen bedeller ya da bağlanan gelirler
***Borçlunun haline münasip evi (Ancak evin kıymeti fazla ise bedelinden haline münasip bir yer alabilecek miktarı borçluya bırakılmak üzere bu ev haczedilerek satılır.)
***Vazgeçilmesi mümkün olmayan mutfak takımları ve ev eşyası
Kısmen Haczi Mümkün Olan Mal ve Hakları (İİK md. 83)
***Maaşlar
***Ücretler ve tahsilatlar
***İntifa hakları ve hasılatı
***İlama dayanmayan nafakalar
***Tekaüt (emeklilik) maaşları
***Sigortalar veya tekaüt sandıklarından tahsis olunan iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra müdürünce gerekli olarak takdir edilen miktar belirlendikten sonra kalan kısım haczedilebilir.
NOT
Ancak haczolunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz varsa sıraya konulur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez.
İİK’nin 82. ve 83. maddelerindeki mal ve hakların haczolunabileceğine dair önceden bir anlaşma yapılsa da geçerli değildir.
Diğer Bazı Kanunlarda Haczedilemeyeceği Belirtilen Mal ve Haklar
– Yalnız kişiye bağlı haklar, manevi tazminat talepleri, ana babanın çocuk malları üzerindeki kullanma hakkı, oturma hakkı, diğer irtifak hakları, ölünceye kadar bakma alacaklısının hakkı haczedilemez.
– Teminat mektubu, belediyenin borçluya tahsis ettiği işyeri tahsis hakkı gibi parasal değer taşımayan haklar haczedilemez.
– Bir şeyin bütünleyici parçaları asıl şeyden ayrı haczedilemez; mesela evin kapı, pencere, asansörü gibi
– Özel kanunlar gereği şu kurumların malları haczedilemez; Kamu İhale Kurumu, Rekabet Kurumu, TAPDK, Sosyal Güvenlik Kurumu, Türkiye İş Kurumu, RTÜK, Telekomünikasyon Kurumu, SPK, BDDK, EPDK
– Yola çıkmaya hazır gemi
– Yüksek öğrenim öğrencilerine bağlanan burslar ve krediler ile nakdi yardımlar, telekomünikasyon hizmetleri ilgili abonelere tahsis edilen numara ve hat kullanımı gibi intifa hakları, sendikaların malları haczedilemez.
> Haczedilemeyen mal ve haklara biraz daha ayrıntılı değinmek gerekirse; İİK’nin 82. maddesinde düzenlenen tamamı haczedilemeyen malların biraz daha ayrıntılı işlenmesi faydalı olacaktır.
***Devlet malları haczedilemez. Devlet tüzel kişiliği içerisinde yer alan kurumların malları haczedilemez. Kamu tüzel kişiliğine sahip kuruluşlarda durum şöylece özetlenebilir:
> İl özel idaresinin proje karşılığı yoluyla elde edilen gelirleri, vergi, resim ve harçları, şartlı bağışlar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanılan malları haczedilemez.98 Aynı kural belediyeler için de geçerlidir. Köylerin mera, otlak gibi orta malları haczedilemez.
NOT
Derneklerin hatta kamu yararına çalışan derneklerin bile hakkında özel bir kanun yoksa malları haczedilebilir; mesela Kızılay’ın malları haczedilebilir. Medeni Kanun’a göre kurulmuş vakıfların malları haczedilebilir.
***82. maddenin diğer fıkraları incelendiğinde hepsinde ortak olan hususun borçlu ve ailesinin yaşamını idame ettirmesi için gerekli olan asgari eşyaların haczedilemeyeceği anlaşılmaktadır. Kanun burada borçlunun evinde, yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan yatak takımları, elbiseler; buzdolabı, çatal, bıçak, tencere, ocak gibi mutfak eşyaları; elbise dolabı, perde, soba, duvar saati, radyo, masa, iskemle gibi ev eşyaları; teşbih, seccade, Kur’an gibi ibadet eşyalarının haczedilemeyeceğini düzenlemektedir.
> Görüldüğü gibi kanun bir evde yaşanabilmesi için gerekli olan eşyaları haczedilemez kabul etmektedir. Kanun ikinci olarak borçlunun ve ailesinin yaşamını idame ettirebilmesi için gerekli olan geliri sağlamasına yarayan alet, araç, elbise ve vasıta ile hayvanları haczedilemez olarak düzenlemiştir. Bu açıdan borçlunun mesleği için gerekli tulum, şapka, önlük, çanta, çizme, avukatın hukuk kitapları gibi eşyalar; borçlu çiftçiyse gerekli arazi; at, öküz, merkep gibi çift hayvanları; at, öküz vs. ile çekilen nakil vasıtaları, römork; saban, pulluk, düven, tırmık, çapa gibi tarım aletleri; süt veren hayvanlarından lüzumlu olan kısmı haczedilemez.
101 Borçlunun mesleği için lüzumlu olan eşya ve araçların haczedilmesinde bir hususa dikkat etmek gerekmektedir. Eğer borçlunun mesleğini icra etmesi için gerekli olan eşya ve vasıtalarda sermaye unsuru ağır basıyorsa bu eşya ve vasıtalar haczolunabilir. Eğer borçlu mesleğini icra etmek için fikri ve bedeni emeğini ağırlıklı olarak kullanıyorsa kullandığı eşya, araç ve vasıtalar haczolunamamaktadır; kayıkçının kayığı, hamalın küfesi, bilgisayar mühendisinin bilgisayarı gibi. Ancak borçlunun icra ettiği meslekte sermaye unsuru öncelikliyse malları haczedilebilmektedir; “kahvecinin eşyası, otel eşyası, fabrikatörün fabrikası, zahirecinin baskülü, sinemacının sinema makineleri, taksi ve dolmuş şoförünün otomobili…….” gibi.
> Hangi malların haczedilemeyeceğine İİK hükümlerine uygun olarak karar verme yetkisi icra müdürüne aittir.
