İhtiyati haciz nedir? İhtiyati haciz şartları, haciz kararının uygulanması, haczin tamamlanması, ihtiyati haciz hakkında bilgi.
İHTİYATI HACİZ
> İhtiyati haciz, alacaklının bir para alacağını güvence altına almak için borçluya ait taşınır veya taşınmaz malları mahkeme kararı ile ihtiyaten haczettirmesidir.
> ihtiyati haciz ihtiyati tedbirden farklıdır. Çünkü “ihtiyati tedbir” paradan başka alacak haklarının güvence altına alınmasını sağlayan bir koruma önlemidir, “ihtiyati haciz” ise yalnızca para alacaklarının güvence altına alınmasını sağlayan bir koruma önlemidir. Bu açıdan ihtiyati haciz ve ihtiyati tedbir birbirlerinden farklıdırlar.
> Alacaklı, vadesi gelmiş (muaccel) para alacakları için ihtiyati haciz isteyebileceği gibi vadesi gelmemiş (müeccel) para alacakları için de ihtiyati haciz isteyebilir. Alacaklı, borçlu hakkında dava açmadan ve icra takibi başlatmadan önce ihtiyati haciz isteyebileceği gibi dava ve takipten sonra da ihtiyati haciz isteyebilir.
İHTİYATİ HACZİN ŞARTLARI
İhtiyati haczin şartları şunlardır:
> Vadesi gelmiş (muaccel) alacaklarda alacak rehinle temin edilmemiş olmalıdır.
> Vadesi gelmemiş (müeccel) alacaklarda şu hallerde ihtiyati haciz istenebilir:
• Borçlunun belli bir yerleşim yeri yoksa
• Borçlu taahhütlerinden kurtulmak amacıyla kaçmaya hazırlanıyor veya kaçmışsa
• Borçlu taahhütlerinde kurtulmak amacıyla mallarını gizliyor, kaçırmaya hazırlanıyorsa
• Borçlu alacaklılarının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunuyorsa
> Alacaklı borcun ödenmesi ile ilgili şüpheye düştüğünde yukarıdaki şartların da varlığı halinde henüz vadesi gelmemiş bir alacak (müeccel) için bile ihtiyati haciz talep edebilmektedir.
İHTİYATİ HACİZ KARARI
> İhtiyati haciz kararı genel mahkemelerin görev alanına girer. Bu açıdan ihtiyati haciz kararı icra mahkemesinin görev alanına girmez.
> Alacaklı, görevli mahkemeye başvurarak alacağından ötürü borçlunun mallarına ihtiyati haciz konulmasını ister.
> Alacaklı, alacağı hakkında ve gerekirse haciz sebepleri hakkında mahkemeye kanaat getirecek deliller göstermeye mecburdur. Mahkeme, alacaklı ve borçluyu dinleyip dinlememe hususunda serbesttir.
> Alacaklının ihtiyati haciz talebinin mahkemece reddedilmesi halinde alacaklı istinaf yoluna başvurabilir, istinaf başvurusu bölge adliye mahkemesince öncelikle incelenir ve mahkemenin kararı kesindir.
> İhtiyati haciz isteyen alacaklı haksız çıktığı takdirde borçlunun ve üçüncü şahsın bu yüzden uğrayacakları bütün zararlardan sorumludur ve bunun için alacağın % 10’u tutarında teminatı vermeye mecburdur. Bu düzenleme ile haksız ihtiyati hacizden zarar görebilecek olan borçlunun ya da üçüncü şahsın zararının tazmini amaçlanmaktadır.
NOT
Alacağın bir ilama bağlı olması halinde teminat aranmamaktadır. Alacak ilam niteliğinde bir belgeye bağlıysa teminatın gerekli olup olmadığına mahkeme karar vermektedir.
> İhtiyati haciz kararında şu hususlar bulunmaktadır:
***Alacaklının ve icabında mümessilinin ve borçlunun adı, soyadı ve ikametgahı
***Haczin ne gibi belgelere dayanılarak ve ne miktar alacak için konulduğu
***Haciz konulmasının sebebi
***Haczolunacak şeyler
***Alacaklının zararın tazminiyle yükümlü olduğu ve gösterilen teminatın nelerden ibaret bulunduğu
İHTİYATİ HACİZ KARARININ UYGULANMASI
> Alacaklı, ihtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde, kararı veren mahkemenin yargı çevresindeki icra dairesinden kararın infazını istemeye mecburdur. Aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar.
> İhtiyati haciz kararları, 79’dan 99’a kadar olan maddelerdeki haczin ne suretle yapılacağına dair hükümlere göre icra edilir.
> İhtiyati haczin infazı ile ilgili şikayetler infazı yapan icra dairesinin bağlı olduğu tetkik merciine yapılır.
> Haczi icra eden memur bir tutanak düzenler. Bunda haczolunan şeyler ve kıymetleri gösterilir ve bu tutanak derhal icra dairesine verilir.
> icra dairesi, ihtiyati haciz tutanağının birer suretini 3 gün içinde haciz sırasında hazır bulunmayan alacaklı ve borçluya ve icabında üçüncü şahsa tebliğ eder.
> Borçlu tarafından gösterilecek teminat: Haczolunan mallar istenildiği zaman para veya ayın olarak verilmek ve bu hususu temin için malların kıymetleri depo edilmek veya icra müdürü tarafından kabul edilecek esham ve tahvilat veya menkul ve gayrimenkul rehin veya muteber bir banka kefaleti gösterilmek şartıyla borçluya ve mal üçüncü şahıs elinde haczolunmuşsa bir taahhüt senedi alınarak bu şahsa bırakılabilir. İstenilecek teminat herhalde borç ve masraf tutarını geçemez.
İHTİYATİ HACZİN TAMAMLANMASI
> Dava açılmadan veya icra takibine başlanmadan evvel ihtiyati haciz yaptırmış olan alacaklı; haczin tatbikinden, haciz gıyabında yapılmışsa haciz zabıt varakasının kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içinde ya takip talebinde (haciz veya iflas) bulunmaya veya dava açmaya mecburdur.
> İcra takibinde, borçlu ödeme emrine itiraz ederse bu itiraz hemen alacaklıya tebliğ olunur. Alacaklı, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde tetkik merciinden itirazın kaldırılmasını istemeye veya mahkemede dava açmaya mecburdur. Tetkik mercii, itirazın kaldırılması talebini reddederse alacaklının kararın tefhim veya tebliği tarihinden itibaren 7 gün içinde dava açması lazımdır.
> İhtiyati haciz, alacak davasının mahkemede görüldüğü sırada konulmuş veya alacaklı birinci fıkraya göre mahkemede dava açmış ise esas hakkında verilecek hükmün mahkemece tebliğinden itibaren 1 ay içinde alacaklı takip talebinde bulunmaya mecburdur.
> Alacaklı bu müddetleri geçirir veya davasından yahut takip talebinden vazgeçerse veya takip talebi kanuni müddetlerin geçmesiyle düşerse veya dava dosyası muameleden kaldırılıp da 1 ay içinde dava yenilenmezse veya alacaklı davasında haksız çıkarsa ihtiyati haciz hükümsüz kalır ve alakadarlar isterse lazım gelenlere bildirilir.
> Borçlu müddeti içinde ödeme emrine itiraz etmez veya itirazı tetkik merciince kesin olarak kaldırılır veya mahkemece iptal edilirse, ihtiyati haciz kendiliğinden icrai hacze dönüşür.
İHTİYATİ HACİZ KARARINA İTİRAZ VE TEMYİZ
> Borçlu kendisi dinlenmeden verilen ihtiyati haczin dayandığı sebeplere, mahkemenin yetkisine ve teminata karşı; huzuriyle yapılan hacizlerde haczin tatbiki, aksi halde haciz tutanağının kendisine tebliği tarihinden itibaren 7 gün içinde mahkemeye müracaatla itiraz edebilir.
> Menfaati ihlal edilen üçüncü kişiler de ihtiyati haczi, öğrendiği tarihten itibaren 7 gün içinde ihtiyati haczin dayandığı sebeplere veya teminata itiraz edebilir.
> Mahkeme, gösterilen sebeplere dayanarak inceleme yaparak itirazı kabul veya reddeder.
> itiraz eden, dilekçesine istinat ettiği bütün belgeleri bağlamaya mecburdur. Mahkeme, itiraz üzerine iki tarafı davet edip gelenleri dinledikten sonra, itirazı uygun görürse kararını değiştirebilir veya kaldırabilir. Şu kadar ki, iki taraf da gelmezse evrak üzerinde inceleme yapılarak karar verilir.
> İtiraz üzerine verilen karara karşı istinaf yoluna başvurabilir. Bölge adliye mahkemesi bu başvuruyu öncelikle inceler ve verdiği karar kesindir. İstinaf yoluna başvuru, ihtiyati haciz kararının icrasını durdurmaz.
Borçlu, para veya mahkemece kabul edilecek rehin veya esham yahut tahvilat depo etmek veya gayrimenkul rehin yahut muteber bir banka kefaleti göstermek şartı ile ihtiyati haczin kaldırılmasını mahkemeden isteyebilir. Takibe başlandıktan sonra bu yetki, icra tetkik merciine geçer.
> İhtiyati haciz ile ilgili şu hususlar unutulmamalıdır:
***İhtiyati haciz genel mahkemelerin görev alanına girer.
***ihtiyati hacizle el konulan mallar ihtiyati haciz kesin hacze dönüşmedikçe satılamaz.
***İhtiyati haciz dava veya icra takibinden önce istenebilir. Ancak dava ve takipten önce ihtiyati haciz kararı verilirse alacaklının belirtilen süreler içerisinde dava açması veya icra takibi başlatması gerekir. Aksi takdirde ihtiyati haciz kendiliğinden kalkar. Dava veya takibin alacaklı lehine sonuçlanması halinde ihtiyati haciz kesin hacze dönüşür ve malların satışı istenebilir.
***İhtiyati haciz dava veya takipten sonra da istenebilir. Bu durumda da dava veya takibin alacaklı lehine kesinleşmesi halinde ihtiyati haciz kesin hacze dönüşür.
***İhtiyaten haczedilen mallar, ihtiyati haciz kesin hacze dönüşmeden önce diğer bir alacaklı tarafından haczettirilirse (kesin haciz şeklinde) ihtiyati haciz sahibi alacaklı bu hacze kendiliğinden ve muvakkaten iştirak eder.
İHTİYATİ HACİZDE İFLAS YOLU İLE TAKİP
> Alacaklı, iflasa tabi borçlusu aleyhine 264. maddenin birinci fıkrası gereğince iflas yolu ile takipte bulunmuş veya iflas yolu ile takipte bulunduktan sonra borçlunun mallarını ihtiyaten haczettirmiş ise aşağıdaki hükümler uygulanır.
> Borçlu, ödeme emrine itiraz ederse bu itiraz hemen alacaklıya tebliğ olunur. Alacaklı, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde ticaret mahkemesine başvurarak itirazın kaldırılmasıyla beraber borçlunun iflasına karar verilmesini istemeye mecburdur.
> Borçlu ödeme emrine itiraz etmezse, bu durum hemen alacaklıya tebliğ olunur. Alacaklı tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde ticaret mahkemesine başvurarak borçlunun iflasına karar verilmesini istemeye mecburdur.
264. maddenin 4. fıkrası hükmü kıyasen uygulanır.
İHTİYATİ HACİZDE TAZMİNAT DAVASI
> İhtiyati haciz ile alacaklı, borçlunun mallarını haczettirebilir. ihtiyati haciz ile borçlunun mallarının satışı istenemez, ancak ihtiyati haciz borçlunun malları üzerindeki tasarruf yetkisini sınırlar. Bu nedenle ihtiyati haciz ile borçlunun veya üçüncü şahısların hakları zarar görebilir. Haksız bir ihtiyati haciz kararından dolayı zarar gören borçlu veya üçüncü şahıs alacaklı aleyhine tazminat davası açabilir. Zaten ihtiyati haciz kararı aldırmak isteyen alacaklıdan, ihtiyati haciz kararından doğabilecek zararın tazmini için önceden teminat alınmaktadır.
> Borçlunun ihtiyati haciz kararından dolayı açtığı tazminat davasında alacaklının tazminata mahkum edilebilmesi için şu şartlar gereklidir:
***İhtiyati haciz kararı alınmış ve icra edilmiş olmalıdır.
***Alacaklının haksız çıkmış olması gereklidir.
***Borçlu, ihtiyati hacizden dolayı zarara uğramış olmalıdır.
NOT
İhtiyati hacizden dolayı açılan tazminat davasında ihtiyati haciz kararı, bu kararın uygulanmış olması, bu kararın uygulanmasından dolayı borçlunun zarar görmüş olması (illiyet bağı) ve alacaklının haksız çıkmış olması gereklidir. Ancak burada alacaklının kusurlu olması şartı aranmaz.
