Kan nakli nedir? Kan nakli ne zaman bulundu, nasıl yapıldı? Kan naklinin tarihçesi, özellikleri, kan grupları, dikkat edilecek noktalar.
KAN NAKLİ;
Eskiden, aşırı kanama geçiren insanlara hayvan kanı verilirdi. Bu tür kan naklinde kan verilen kişi ölürdü. İnsandan insana yapılan kan naklinde, bazen başarılı bazen de başarısız olunurdu. Hastanın öldüğü durumlarda, genellikle dışarıdan verilen kanın bir alyuvar kümelenmesine sebep olduğu görülmüştür. Bu olaya “alyuvar aglütinasyonu” denir. Bir antijen-antikor reaksiyonu ile meydana gelen aglütinasyon, pıhtılaşmadan farklı bir olaydır.
Karl LANDSTEINER, 1900 yılında insanlar arasındaki kan naklinin hangi hallerde başarılı, hangi hallerde başarısız olduğunu açıkladı. Bu araştırıcı, değişik insan kanlarının kimyasal bakımdan farklı olduğunu buldu. Verici ile alıcı kanının uyuşmadığı durumlarda aglütinasyon meydana geldiğini gösterdi.
Kan grupları bir insanın hayatı boyunca hiç değişmeden kalır. Bütün insanlarda A, B,0, AB, olmak üzere başlıca dört kan grubu vardır. Bu kan grupları, alyuvarlarda “A” veya “B” aglütinojenleri ( protein) ile plâzmadaki (a) veya (b) aglütininlerinin bulunup bulunmamasına göre ayırt edilir.
Alyuvarların üzerinde A ve B aglütinojeni olmak üzere iki çeşit aglütinojen (antijen) vardır. Bazı insanların alyuvarlarında yalnız A-aglütinojeni, bazılarında B-aglütinojeni, bazılarında da A ve B aglütinojeni birlikte bulunur. Alyuvarlarında hiç aglütinojen bulundurmayan insanlar da vardır.
Kan plâzmasında bulunan ve başka bir kanla alyuvar kümelenmesi yapan maddeye “aglütinin” adı verilir. Alyuvarlardaki A-agiütinojeni ile reaksiyona girerek kümelenmeye (aglütinasyona) sebep olan maddeye anti-A veya (a); B-aglütinojeni ile reaksiyon vererek kümelenme yapan maddeye ise anti-B veya (b) aglütinini denir. Bu duruma göre, bir şahsın kanında A-aglütinojeni ile anti-A (a) aglütinini, B-aglütinojeni ile anti-B (b) aglütinini bir arada bulunmaz. Bunlar bir araya gelirse alyuvarlarda kümelenme meydana gelir.
Kan grubu A olan insanın alyuvarlarında A-aglütinojeni, plâzmasında ise anti-B (b) aglütinini bulunur. B-grubu bir kandaki alyuvarlarda B-aglütinojeni, plâzmada anti-A (a) aglütinini vardır. AB kan grubunda,alyuvarlar hem A hem B aglütinojenine sahip oldukları halde, plâzmada aglütinin maddesi yoktur. O (= sıfır) kan grubunda, alyuvarlarda aglütinojen maddesi yoktur; fakat plâzmada anti-A (a) ve anti-B aglütinin maddeleri birlikte bulunur.
Kan naklinde, kanı verecek kişinin hasta ile aynı kan grubunda olması tercih edilir.Ana kan gruplarından başka bir de “Rh faktörü” bakımından kanların aynı olması gerekir. Meselâ, kan grubu A-Rh pozitif olan bir hastaya, A-Rh pozitif kan verilmelidir. Şayet bu kan bulunamıyorsa, kan grubu O-Rh pozitif olan kişiden kan almak lâzımdır.
