Protein, amino asit nedir? Amino asitlerin özellikleri, Proteinlerin yapısı, yapı taşları ile ilgili bilgi.
Esansiyel Amino Asitler
Yağ ve karbonhidrat moleküllerinde yalnız karbon ve hidrojen atomlar, bulunur, fakat proteinlerde daima azot (nitrojen) atomları ve bazen kükürt ve fosfor atomları da bulunur. Protein molekülleri bütün maddelere nazaran çok daha karmaşıktır, zira bir protein molekülünde pek çok sayıda atomlar bulunduğu gibi, bunların birleşme ve dizilişleri çok farklıdır. Buna göre farklı olan proteinlerin sayısı hayret edilecek derecede çoktur, o kadar ki her bir canlı türünün kendine özel ve başka diğer bir türde bulunmayan bazı proteinleri vardır.
Proteinlerin önemi şuradan ileri gelir ki bunlar su ile birlikte bütün canlıların esas maddesi olan protaplasmayı meydana getirirler. Aynı zamanda bütün hücre nukleus (çekirdek) larında taşınan kalıtım maddesini de teşkil ederler. Hayat için çok lüzumlu olan katalizatörler (enzimler) de proteindir. Proteinler bitkilerde, özellikle tohumlarında, yedek besin maddesi olarak bulunurlar. Proteinler, moleküllerinin ünitelerden teşekkül etmiş olması bakımından, polisakkaridlere benzetilebilir. Pek çok şeker molekülleri birleşerek polisakkaridleri teşkil ederler. Proteinleri teşkil eden ünitelere amino asid denir. En basit amino asid glisin (amino asetik asid) dir. Formülü NH2 CH2 COOH dır. NH2 grubu (amin grupu) basiktir ve karboksil grubunun (—CCOH) hidrojeni bunu asit yapar. Asit ve baz olarak hareket eden maddelere amfoterik denir. Amino asit molekülünün basik amin grupu, diğer bir molekülün asid karboksil grubu ile reaksiyona geçebilmek yeteneğindedir ve bu suretle bir dipeptid teşkil eder. Bir çok amino asitler bu tarzda uç uca birleşerek polipeptid denilen uzun zincirleri ve nihayet protein moleküllerini meydana getirirler. Bu suretle her bir protein molekülü pek çok sayıda amino asitlerden meydana gelmiş bulunur.
Yirmi beş kadar amino asit vardır. Hayvanlar ancak bazı amino asitleri daha basit moleküllerden yapabilmektedirler. Keza bazı amino asitleri diğer amino asitler haline getirebilirler. Ama bir çok amino asitler hayvanlar tarafından yapılamaz veya diğerlerinden türevlenemez. Esaslı amino asitler adını alan bu gibi amino asitlerin besinde bulunması elzemdir. Amino asitler farklı oranda birleşebilirler, aynı veya farklı bir sıralanma yapabilirler, sıralanmalar tekrarlanabilir ve bu şekilde pek çok sayıda değişik proteinler meydana gelebilir.
Amino Asit Genel Formülü
Hücrelerin çekirdeğinde (nukleus) bulunan proteinlere nukleoprotein denir. Kromosomların en büyük kısmını nukleoproteinlerin teşkil ettiği düşünülmektedir ve bazı virüslerin nukleoprotein kitlelerinden yapılmış olduğu gösterilmiştir. Böylece bir çok bulaşıcı hastalıkların sebebi bazı nukleoproteinlere atfedilmektedir Bitki ve hayvan hücrelerinin nukleoproteinlerinin, gerekli amino asitleri birleştirebilecek enzimleri meydana getirmekle, başka proteinler teşkil edebilecekleri düşünülmektedir. Nukleuslarda bulunan ve kromosomlarda iplik şeklinde dizilmiş bulunan çok önemli moleküller (nukleik asit) lerde şeker molekülleri de bulunmaktadır. Nukleik asitler (başlıca desoksiribos nukleik asid, DNA) diğer bazı proteinler (nukleoproteinler) le beraber, bir organizmanın bütün çalışmalarını düzenleyen, kalıtım maddesinin temelini teşkil eder.
