Andre Marie Ampere Neyi Bulmuştur? Çalışmaları ve Hayatı Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Andre Marie Ampere kimdir ve neyi bulmuştur? Andre Marie Ampere’in fizik alanındaki çalışmaları, Andre Marie Ampere yasası hakkında bilgi.

Andre Marie Ampere

Andre Marie Ampere; (d. 20 Ocak 1775, Lyon – ö. 10 Haziran 1836, Marsilya, Fransa), zamanında elektrodinamik bilimi olarak adlandırılan ve bugün elektromagnetizma adıyla bilinen bilim dalını kuran Fransız fizikçidir.

Bir harika çocuk olan Ampère, daha 12 yaşında zamanının bütün matematik bilgisini özümsemişti. 1801’de Bourg’da fizik ve kimya profesörü, 1809’da da Paris’te Politeknik Okul’da matematik profesörü oldu.

Ampère, sistematik bir deneyci değildi. Şimşek gibi çakan parlak esinlerden yola çıkar, sonuçlandırıncaya değin de bu esinin peşini bırakmazdı. 1820’de Danimarkalı fizikçi Hans Christian Orsted‘in, mıknatıslı bir iğnenin akım taşıyan bir telin yakınında yön değiştirdiğini keşfettiğini, böylece de elektrik ile magnetizma arasında ilişki kurduğunu duydu. Bir hafta içinde, bu yeni olgunun kuramını her yönüyle açıklayacağı bir dizi raporun ilkini hazırladı, iki elektrik akımı arasındaki magnetik kuvveti matematiksel olarak betimleyen ve Ampère yasası olarak adlandırılan bir elektromagnetizma yasası formüle etti.

Gerçekleştirdiği birçok deneyle de, elektromagnetizma konusunda o gün için bilinen olguları açıklamakla kalmayıp yenileri hakkında da ipuçları veren matematiksel bir kuramın gelişmesini sağladı. Elektrik ölçme tekniklerini geliştiren ilk kişi olan Ampère, serbestçe devinen bir iğnenin yardımıyla elektrik akımını ölçen bir aygıt yaptı. Bu aygıt daha sonraları geliştirilerek “galvanometre” adını aldı. Ampère’in başlıca basılı yapıtı Mémoire sur la théorie mathématique des phénomènes électrodynamique, uniquement déduite de l’expérience’du (1827; Elektrodinamik Olayların, Yalnız Deney Yoluyla Varılmış Matematik Kuramı Üzerine İnceleme).

Advertisement

Ampère yasası

Ampère yasası, bir magnetik alan ile bu alanı doğuran elektrik akımı ya da değişken elektrik alanı arasındaki nicel bağıntıyı tanımlayan yasadır. Elektrik ile magnetizma arasındaki temel bağıntılardan biri olan Ampère yasası, 1825’e değin yaptığı çalışmalarla elektromagnetizma kuramının temellerini atmış olan André-Marie Ampère’ in anısına saygı için bu adla anılır. Magnetik alan ile bu alanı doğuran elektrik akımı arasındaki bağıntıyı belirten Biot-Savart yasasının değişik bir anlatımı olan Ampère yasası genellikle, “magnetik alanın gelişigüzel seçilen bir yolun çevresindeki çizgi integrali, bu yolun çevrelediği net elektrik akımıyla orantılıdır” biçiminde ifade edilir.

James Clerk Maxwell hem yasanın bu matematiksel tanımını yapmış, hem de yasayı, elektrik akımı olmaksızın doğan magnetik alanları da kapsayacak biçimde genişletmiştir. Periyodik olarak yüklenip boşaldıkça levhaları arasındaki elektrik alanı değişen, ama elektrik yükü akışı olmayan bir sığaçta levhalar arasında oluşan magnetik alan, elektrik akımı olmaksızın doğan alanlara örnektir. Maxwell boşlukta bile, elektrik alanındaki değişikliklere eşlik eden, değişken bir magnetik alanın var olduğunu göstermiştir. Ampère yasasının bütünü bu olayların tümünü tanımlar.


Kaynak – 2

Meşhur Fransız fizikçisi ve kimyacısıdır. Lyon’da doğmuş, Marsilya’ya yaptığı bir gezi sırasında ölmüştür. Daha küçük yaşta matematiğe karşı ilgi göstermiş, fakat 1793 yılında babasının ihtilalciler tarafından giyotinle idam edilmesi üzerine ruhi bir buhran geçirmişti. Bir müddet sonra, botanik, edebiyat ve müzik alanında da kendi kendine çalıştı. Lavoisier’nin teşvikiyle fizik ve kimya öğrenmeye başladı. 1801 yılında Bourg’da fizik profesörü oldu. 1805 yılında Politeknik Okulu’nda analiz üzerine ders vermeye başlayan Ampere 1814’te Akademi üyeliğine seçildi. On yıl sonra da College de France fizik profesörlüğüne getirildi.

Ampere daha çok elektrik ve magnetik alanlarında çalışmış, bu arada akımların mıknatıslanmış bir iğne üzerindeki etkisi kanununu bulmuştur. 1821 de akımların akımlar üzerindeki etkisini keşfetmiş, magnetik ilminde elektrodinamik teorisini ileri sürmüştür (1822).

Ampere’in ışığın kristaller içinde çift kırılması hakkında da araştırmaları vardır.

Ampere matematik ve felsefe alanında birkaç eser de yazmıştır. En tanınmışı «Considerations sur la Theorie mathematique du jeu» (Kumarda tesadüf hesabı üzerinde düşünceler) dir. Ömrünün son yıllarına doğru yazmaya başladığı «Essai sur la philosophie des Sciences» (İlimlerin felsefesi üzerine deneme) adındaki eserini tamamlayamamıştır.

Advertisement

AMPER KANUNLARI

Elektroteknikte akım geçiren iletkenlerin karşılıklı etkisine ait fizikçi Ampere tarafından konmuş kanunlardır. Bu kanunların esasları şunlardır.

  1. Aynı yönlü ve paralel gidişli elektrik akımları birbirlerini çekerler.
  2. Ters yönlü ve paralel elektrik akımları birbirlerini iterler.
  3. Aynı yönlü iki çapraz akım birbirlerini çekerler.
  4. Ters yönlü iki çapraz akım birbirlerini iterler.


Leave A Reply