Antik Yunan Tiyatro Oyunları Nelerdir? Özellikleri Konuları ve Özetleri

0
Advertisement

Antik Yunanistan’ın tiyatrolarının özellikleri ve isimleri nelerdir? Antik Yunan tiyatro oyunlarının konuları ve özetleri.

Antik Yunan Tiyatro Oyunları

Yunan tiyatro oyunları genel olarak tragedyalar, komedyalar ve satirik oyunlara ayrılır. Tragedyalarla, insanlara nasıl davranıp davranmamaları gerektiğini göstermek amaçlanıyordu. Tragedyalar genellikle kahramanlar ve tanrılarla ilgili geleneksel hikâyeleri tekrar ediyordu. Komedyalar eğlendirici oyunlardı; politikayla ya da kadınlarla erkekler arasındaki çatışmalarla ilgiliydiler. Satirik oyunlar ciddi konularla alay eden, kaba ve iğneleyici komedyalardı. Tragedyalar da komik olabiliyor, hatta bazıları mutlu sonla bile bitebiliyordu.

Yüzlerce oyun yazılmış olmasına karşın, yalnızca Aiskhylos, Sophokles, Euripides ve Aristophanes tarafından yazılanlar günümüze gelebilmiştir. Bu yazıda, en meşhur bazı oyunların olay örgüleri özetlenmektedir.

ALKESTİS

ALKESTİS

Euripides’in bu oyunu mutlu sonla biten bir tragedyadır. Admetos’a, tanrılar tarafından, birini kendisi yerine ölmeye ikna edebildiği sürece uzun bir ömür garantisi verilir. Ailesi bunu red eder ama sâdık karısı Alkestis onun yerine ölür. Admetos buna çok üzülür ve buna neden olduğu için büyük pişmanlık duyar. Arkadaşı Herakles durumu öğrendiğinde Alkestis’i Yer Altı Dünyası’ndan kurtarır ve onu tekrar yaşama döndürür.

ANTIGONE

Antigone Sophokles tarafından yazılan bir tragedyadır. Antigone, Thebai’ın kontrolünü Kral Kreon’dan almak için mücadele ederken ölen kardeşi Polyneikes’i defneder. Cesedin gömülmemesini emreden Kral Kreon Antigone’yi bir mağarada ölüme terk ettirerek cezalandırır. Antigone’nin nişanlısı olan Kreon’un oğlu Haimon da öfkelenerek Antigone’nin yanına gider. Ardından Kreon da mağaraya gelir ve Antigone’yi kendini asmış halde bulur. Haimon da kendini öldürmek için bıçaklamıştır. Kreon eve döndüğünde karısı Eurydike’yi de kendini öldürmüş bulur.

Advertisement

KUŞLAR

Kuşlar Aristophanes tarafından yazılan bir komedyadır. İki Atmalı Peisetairos ve Euelpides yaşamak için daha iyi bir yer aramaktadırlar. Bunun için kuşları, “bulutkuş kent” adında, havada bir krallık kurmaya ikna ederler. Yiyecek için tanrılara kurban edilen adakları çalmayı planlarlar. Tanrıça iris halden yakınıncaya kadar her şey yolunda gider. Anlaşma için Peisetairos, Zeus’un kızı Basilaeia’yı kendisine eş olarak ister. Sonunda kuşlar ve tanrılar barış yapar ve Peisetairos tanrıların kralı olârak Zeus’un yerini alır.

KYKLOPS

KYKLOPS (TEPEGÖZ)

Euripides’in bu oyunu Odysseus ile tek gözlü canavar Kyklops’un hikâyesini anlatır. Kyklops’un adasına ulaşan Odysseus ve tayfası canavarın tutsağı Silenus ile anlaşma yaparlar. Kyklops sözünden döner ve onları mağarasına kapatır. Odysseus ve adamları ucu sivriltilmiş bir çubuk sokarak Kyklops’u kör ederler ve onun koyunlarının altına saklanarak mağaradan kaçarlar.

DYSKOLOS

Menandros’un bu komedyasında Sostratos adlı zengin bir genç adam köylü bir kıza âşık olur, ancak kızın yaşlı ve aksi babası Knemon’un (başlıktaki dyskolos veya “kötü huylu adam”) rızasını alamaz. Kızın erkek kardeşi Gorgias, Sostratos’a yardım eder ama başaramaz. Ancak, kuyuya düşen Knemon’un kişiliği değişir ve işlerin kontrolü Gorgias’a geçer. Gorgias, Sostratos’un, kızkardeşiyle evlenmesine izin verir. Sostratos’un kendi kız kardeşi de Gorgias ile evlenir ve bir kutlamayla oyun biter.

EKKLESIAZUSAI (KADINLAR MECLİSİ)

Ekklesiazuscıi Aristophenes tarafından yazılan politik bir komedyadır. Praksagoras’ın önderliğindeki kadınlar, erkek gibi giyinip şehrin meclisini ve yönetimini ele geçirirler. Alınan kararlar arasında, yaşlı ve çirkinler dâhil herkesin aşk ve evlilikte eşit hakları olacağı hükmü de vardır. Praksagoras bunu, kıyafetlerini çaldığı için evde mahsur kalan kocasına anlatır. Mecliste kız arkadaşını arayan genç bir adam kendisine sahip olmak isteyen üç yaşlı kadının saldırısına uğrar. Kadınlardan biri mücadeleyi kazanır ve adamı evine götürür. Oyun bir ziyafetle sonra erer.

elektra

Advertisement

ELEKTRA

Karısı Klytemestra ve sevgilisi Aigisthos tarafından öldürülen Kral Agamemnon’un kızı Elektra hakkında hem Sophokles hem de Euripides tragedyalar yazmıştır. Sophokles’inkinde Agamemnon’un oğlu Orestes cinayetin intikamını almaya gelir. Annesini kandırmak amacıyla, kendisinin öldüğüne dair haberler gönderir. Bu sırada Klytemnestra, kızı Khrysothemis’i Agamemnon’un mezarına gönderir. Diğer kızı Elektra buna sinirlenir. Orestes’in ölüm haberini aldıklarında, hepsi mezarın başında tartışıyordur. Klytemnestra mutlu olur. Elektraise üzüntüsünden kahrolur ve kendi annesini öldürmeyi düşünür. Sonra Orestes ve arkadaşı gelir ve Klyremnestra ile Aigisthos’u öldürürler.

Euripides’in oyunundaki olay örgüsü de buna yakındır, ancak Elektra bir çiftçiyle evlenmiştir. Ayrıca, Orestes’e annesini öldürmesinde yardım eder.

KURBAĞALAR

Aristophanes’in bu komedyası, en ünlü eseridir. Oyunun başında, üç büyük tragedya şairi, yani Aiskhylos, Sophokles ve Euripides ölmüştür ve savaşın eşiğindeki Atina’nın yol göstericilere ihtiyacı vardır. Bu nedenle tanrı Dionysos kendini Herakles kılığına sokar ve Hades’ten Euripides’i almak amacıyla bir kurbağa korosu eşliğinde yola çıkar. Birçok maceradan sonra, Aiskhylos ile Euripides arasında hangisinin daha iyi bir şair olduğunu belirlemek için kendisinden hakemlik etmesi istenir. Her biri bir parça şiir okur. Şiirinde daha güçlü bir vezin olan Aiskhylos kazanır. Ancak iki şairin de Atina’ya önerebilecekleri pek bir şey yoktur.

HIPPOLYTOS

Hippolytos Euripides tarafından yazılan bir tragedyadır. Theseus ikinci karısı Phaidra ile evlendiğinde, Phaidra, Theseus’un oğlu Hippolytos’a âşık olur, Fakat asil Hippolytos onu reddeder, bu nedenle o da Hippolytos’un kendisini rahatsız ettiğini söyleyen bir not yazarak kendini asar. Theseus çok sinirlenir, Hippolytos’u kovar ve Poseidon’dan onu lanetlemesini ister. Denizden çıkan bir canavar, Hippolytos’un atlarını korkutur. Hippolytos arabasından düşerek ölür. Theseus gerçeği öğrendiğinde, artık çok geçtir.

MEDEA

Medea Euripides’in en ünlü tragedyalarından biridir. Maceracı Iason’un karısı olan büyücü Medea, Iason’un düşmanı Pelias’ı öldürür. Çift, Pelias’ın kindar oğlundan korkar ve Korint’e kaçar. Orada Iason, Medea’yı terk etmeye ve Korint Kralı Kreon’un kızı ile evlenmeye karar verir. Medea ona çok kızar. Kral Kreon Medea’nın büyülerinden korkarak onu şehirden sürmeye çalışır; fakat Medea kral ve kralın kızını öldürecek kadar kalmayı başarır. Daha sonra Iason’ı üzüntüye boğmak için iki çocuğunu öldürerek Atina’ya kaçar.

OİDİPUS TYRANNOS

OİDİPUS TYRANNOS (KRAL OİDİPUS)

Oedipus Rex olarak da bilinen, Sophokles’in bir tragedyası. Babasını öldürüp annesiyle evleneceğine işaret eden kehanetten korkan Oidipus (veya “şişmiş ayak”, bu isim sakat ayağından ötürü verilmiştir), Korint kralı ve kraliçesi olan anne ve babasını terk eder. Thebai yolunda bir adamı kavgada öldürür ve daha sonra bir bilmeceyi çözerek Thebai kraliçesi Iokasta’nın yardımıyla Thebai kralı olur. Fakat Thebai vebayla mücadele etmektedir ve bir kâhin Iokasta’nın ilk eşi Laios’un katilinin şehirde olduğunu söyler. Korint’ten gelen bir hizmetçi Oidipus’a babasının ölüm haberini verir ve onu eve dönmeye çağırır.

Oidipus kehanetten korkar fakat hizmetçi, Oidipus’un onların gerçek oğlu olmadığını, bebekken evlatlık edinildiğini söyler. Bir çoban, Laios ve Iokasta’nın bir bebekleri olduğunu ancak çocuğun kendi babasını öldüreceğiyle ilgili kehanetten sonra bebeğin ölüme terk edildiğini, ayaklarının da büyük bir çivi nedeniyle özürlü olduğunu açıklar. Acıdığı için, bebeği bir Korintliye vermiştir. Odipus, o çocuğun kendisi olduğunu anlar. Öldürdüğü adam kendi babası Laios’tur ve karısı da kendi annesidir. Iakosta’yı bulmaya gider ancak Iakosta kendisini asmıştır. Oidipus da kendisini kör eder. Kardeşi Kreon, krallığı devralır.

ORESTEIA ÜÇLEMESİ

Birçok Yunan oyunu dörtlü (tetralogies) veya üçlü (trilogies) diziler halinde yazılmıştır. Bu tragedya üçlemesi Aiskhylos’a aittir.

Agamemnon: Agamemnon Troia Savaşı’ndan, geleceği görebilen Kassandra ile birlikte döner. Fakat karısı Klytemnestra’nın Aigisthos adında yeni bir sevgilisi vardır. Aynı zamanda kızlarını savaş için tanrılara kurban eden Agamemnon’dan nefret etmektedir. Kocalının gelmesine çok sevinmiş gibi görünüp onu ve Kassandra’yı öldürür.

Khoephoroi: Agamemnon’un oğlu Orestes arkadaşı Pylades ile babasının intikamını almaya gelir. Kız kardeşi Elektra onun geldiğini öğrenir ve beraberce katillere karşı plan yaparlar. Orestes önce Aigisthos’u ardından Klytemnestra’yı öldürür. İntikam ruhlarının, yani Furialar’ın geldiğini görünce kaçar.

Advertisement

Eumenides: Klytemnestra’nın hayaleti intikamını alması için Furialar’dan yardım ister. Orestes Tanrıça Athena’dan aralarında hakem olmasını talep eder, Athena da Atina halkından bu konuda oy vermelerini ister. Oylar eşit olarak ayrılır ve Athena, Orestes’in beraatine karar verir.

BARIŞ

Airstophanes tarafından yazılan bir komedyadır. Oyun, Atina ile Sparta arasındaki savaş sırasında geçmektedir. Yiyecek kıtlığından dolayı canı sıkılan Trygaios adındaki asma yetiştiricisi, devasa bir bokböceği üzerinde tanrıları ziyaret etmek için göğe uçar. Hermes tanrıların çoğunun savaşı durdurmaya gittiğini söyler. Savaş iş başındadır ve Barış’ı bir mağaraya kapatmıştır. Trygaios ve arkadaşları Barış’m mağaradan çıkmasına yardım edip onu yeniden Yunanistan’a getirirler. Savaş sona erer ve silah yapımcıları dışında herkes mutlu olur.

THEBAI’A KARŞI YEDİLER

Aiskhylos tarafından yazılan bu tragedyada, Oidipus’un oğulları Polyneikes ve Eteokles’in, Thebai tahtı için mücadelesi anlatılır. Eteokles şehri kontrolü altında tutar ve Polyneikes de yedi liderin şehrin yedi kapısına yedi akın yapmasını planlar. Eteokles ise şehrin kapılarını koruması için yedi adam tutar, kendisi de kardeşi Polyneikes ile savaşacaktır. Her ikisi de savaşta ölür. Alınan karar gereği, kendi kentine saldırdığı için Polyneikes’in gömülmesi yasaklanır. Kız kardeşi Antigone onu kendisinin gömeceğine yemin eder.

YABAN ARILARI

Yaban Anları Aristophanes tarafından yazılan bir komedyadır. Philokleon adında yaşlı bir adam mahkemede juri olarak hizmet etmekten aşırı hoşlanmaktadır. Oğlu Bdelykleon onu evde tutarak, babasını aşırıya kaçan bu yargılama işlerinden alıkoymaya çalışır fakat arkadaşları (insanları cezalandırmayı sevdiklerini göstermek amacıyla yaban arısı kılığına girmişlerdir) kaçması için ona yardım etmeye çalışırlar. Sonunda Bdelykleon, babasını memnun etmek için yapay bir dava yaratarak, peynir çaldığı için ailenin köpeğinin yargılanmasına izin verir. Bu olaydan sonra babası işin peşini bırakır ve çılgın bir eğlenceye gider.


Leave A Reply