At ırkları nelerdir? At ırklarının, cinslerinin isimleri, yetiştirildikleri yerler, özellikleri, Türkiye’deki at ırkları hakkında bilgi.
At Irkları
Atın ilk cinsleri Orta Asya iklim ve şartlarına gayet iyi uyan Prezewalski atı ile Tarpan atıydı. Prezewalski atı bugün hâlâ Moğollar arasında yetiştirilir. Eldeki kaynaklardan atın ilk defa Orta Asya’da M. Ö. 3000 yıllarında evcilleştirildiği anlaşılmaktadır. Fakat bazı kaynaklar M. Ö. 3000 yıllarından daha önce de Ön Asya’da evcil atların bulunduğunu belirtmektedir. Yalnız, atın Ön Asya’ya gene Orta Asya’dan göçlerle gelmiş olduğu anlaşılmaktadır. İnsanlar çeşitli tabiat şartları altında yetişen değişik at ırklarından kendilerine uygun gelenini ıslah etmek amacıyla yüzyıllardan beri suni yetiştirme; yolu ile yeni yeni at ırkları meydana getirmişlerdir. Genel olarak atlar Sıcak Kanlı (Doğu atları) ve Soğuk Kanlı (Batı atları) diye iki büyük bölüme ayrılır.
1 — Sıcak Kanlı Atlar: Genel olarak binek için elverişli, canlı, asabi yaradılışlı hayvanlardır. Kemikleri ince, gövdeleri narindir, yükseklikleri uzunluklarına eşittir. Bu çeşit atlar Suriye, Arabistan, Türkiye, İran, Türkistan’da ve Kuzey Afrika memleketlerinde yetişir. Başlıca türleri şunlardır:
Arap atı. — Doğu atlarının en önemlisidir. Orta Asya ve Anadolu’dan Arabistan’a geçmiş Türk atlarından üremiştir. Anavatanı Suriye ve Arabistan olmasına rağmen, uygun ıklım şartları altında başka yerlerde de yetiştirilebilir. İyi bir Arap atında vücut yapı-lışındaki. tenasüp hemen göze çarpar. Baş küçük, bakışlar hareketli ve canlı, boyun yüksek, kulaklar, sivri ve ufaktır. Sırt ve bel kısa, sağlam, sağrı uzun, kuyruk tutuşu yüksektir. Genel olarak vücut çizgileri yuvarlaktır. Derisi ince, tüyleri, yelesi yumuşak ve parlaktır. Cidagu (sırtın en yüksek noktası) yükseklikleri ortalama olarak 130-150 sm. arasında değişir. Çok dayanıklı bir hayvan olan Arap atı 24-48 saat su içmeden yol gidebilir. Arabistan’da bugün Arap atları tip bakımından büyük bir karışıklığa uğramıştır. Birçok soyları vardır. Bunların en tanınmışları Seklâvi-i Cedran, Umm-i Urkû’b, Essüveymet-üs sabbah, Küheylet-ül âcuz, Ubeyyet üş-şerrak soylarıdır. Memleketimizde -Çifteler, Sultansuyu, Çukurova, Karacabey haraları ile/hususi haralarda, yarışlar ve at neslini ıslah için, geniş çapta safkan Arap atı yetiştirilmektedir.
İngiliz atı. —Suni olarak binek ve koşu için yetiştirilmiş bir at ırkıdır. XVII. yüzyılda meydana gelmişse de tipik şeklini XVIII. yüzyılda almıştır. İngiliz atında baş kuru ve asil, gözler büyük.ve canlı, sırt ve bel kısa, geniş, bacaklar kuru ve kuvvetlidir. Cidagunun yerden yüksekliği 165-170 cm. arasındadır. Duruşu, yürümesi, koşuşu ve her şeyiyle koşmak için yaratıldığını belli eder. Şimdiye kadar denenen atlar arasında hız ve atlama bakımından en iyi verim İngiliz atlarından alınmıştır. Dünyanın her yerinde at yarışları İngiliz atları arasında düzenlenir. Aynı zamanda İngiliz atları, birçok memleketlerde öteki at ırklarını ıslah etmede kullanılır. Memleketimizde at yarışlarında koşturulmak üzere haralarda iyi cins safkan İngiliz atı yetiştirilmektedir.
2 — Soğuk Kanlı Atlar: Genel olarak iri ve kalın gövdeli ağır hayvanlardır. Çoklukla tarımda, yük çekmek gibi ağır işlerde kullanılır. Belçika’da Flaman, Brabant, Ardênne gibi tiplêri, Fransa’da Percheron, Boulonnais ve Bretagne, İngiltere’de Shire, Clydestale ve Suffolk gibi soyları en tanınmışlarıdır. Her memleket kendi atlarını ıslah ederek ihtiyaçlarına en elverişli cinsleri elde etmeye çalışmaktadır.
Yarımkanlı At Irkları
Çeşitli cins atların aralarında çiftleştirilmelerinden elde edilmiş yarım kan at ırkları da vardır. Asil binek atından ağır araba atlarına kadar birçok çeşitleri bulunur. En önemlileri Almanya’da Doğu Prusya, Hannover, Holstein, Oldenburg ve Doğu Frisya, İngiltere’de Hackney, Clevend Brown ve Yorkshire atlarıdır. Bir zamanlar İngilizler’in Norfolk, Hollandalılar’ın Harttraber tırısçı ırkları yerine şimdi Amerika’da tırıs yarışları için Amerikan tırısçısı adı verilen bir ırk, Rusların tırısçı Orlov ırkı geçmiştir.
Türkiye’de At Irkları
Cumhuriyet devrinde Türkiye’de at yetiştiriciliğine büyük önem verilmiş, yurttaki at sayısı kısa bir zamanda % 65 artmıştır. Bugün memleketimizde 1.250.000 den fazla at vardır. Fakat bu, komşularımızla Ölçülünce oldukça az kalır.
Türkiye, tarihinin ve coğrafya durumunun sonucu olarak, Anadolu’dan gelip geçen veya oraya yerleşen toplulukların atlarının karıştığı bir yerdir. Yalnız, çok karışmış Anadolu atları arasından, özellikleriyle kendini belli eden bir yerli ırk ‘vardır. Bu ırktan olan atların ortalama yüksekliği 1,34 m. kadardır. Bu yerli tipten başka Çukurova ve Arap etkisinde kalmış atlarla, Uzun-yayla (Sivas’ın güneyi) tipleri, Kars’ta Malakan, Samsun ve Çarşamba’da Canik, Urfa civarında Arap, bazı yerlerde de Midilli gibi tipler göze çarpar. Uzunyayla’daki atlar 1873-74 yıllarında Kafkasya’dan gelen göçmenlerin beraberlerinde getirdikleri Çerkez atlarının etkisi altında kalmışlardır.
