Atardamarlar yani arterler ve toplardamarların özellikleri, ortak yanları ve farkları nelerdir? Bu damarların yapısı, işlevleri hakkında…
Vücudun dolaşım sisteminde iki tür kan damarı vardır: oksijenli kanı kalpten vücudun çeşitli bölgelerine taşıyan arterler (atardamarlar) ve kanı arındırmak için kalbe doğru taşıyan toplardamarlar.
Karşılaştırma
- Genel Bakış
Arterler(atardamarlar) , kanı kalpten uzaklaştıran kırmızı kan damarlarıdır.
Toplardamarlar, kanı kalbe doğru taşıyan mavi kan damarlarıdır. - Oksijen Konsantrasyonu
Arterler oksijenli kan taşır (pulmoner arter ve umbilikal arter hariç).
Toplardamarlar oksijeni giderilmiş kan taşır (pulmoner damarlar ve göbek damarı hariç). - Kan Akışının Yönü
Atardamarlarda kalpten vücudun çeşitli bölgelerine.
Toplardamarlarda, vücudun çeşitli yerlerinden kalbe. - Anatomi
Arterlerden akan kanın yüksek basıncıyla başa çıkabilen kalın, elastik kas tabakası vardır.
Toplardamarlarda, kanın ters yönde akmasını engelleyen yarım ay kapaklı ince, elastik kas tabakası vardır. - Yer
Atardamarlar vücutta daha derindedir.
Toplardamarlar, cilde daha yakındır. - Duvarları
Arter duvarları daha serttir
Toplardamarlar, katlanabilir duvarlara sahiptir - En kalın katman
Atardamarlarda, Tunica media
Toplardamarlarda, Tunica adventitia - Tipleri
Atardamarların, Pulmoner ve sistemik arterler.
Toplardamarların, yüzeysel damarlar, derin damarlar, pulmoner damarlar ve sistemik damarlar - Hastalıkları
Atardamarların, arterogenezi – miyokardiyal iskemi.
Toplardamarların, derin ven trombozu
İşlev Farklılıkları
Dolaşım sistemi, oksijen ve besin maddelerinin hücrelere verilmesinden sorumludur. Aynı zamanda karbondioksit ve atık ürünleri uzaklaştırır, sağlıklı pH seviyelerini korur ve bağışıklık sisteminin elementlerini, proteinlerini ve hücrelerini destekler. Önde gelen iki ölüm nedeni, miyokardiyal enfarktüs ve inme, yıllarca süren bozulma nedeniyle yavaş ve aşamalı olarak tehlikeye atılan bir arteriyel sistemden doğrudan kaynaklanabilir.
Bir arter genellikle saf, filtrelenmiş ve temiz kanı kalpten uzağa, pulmoner arter ve göbek kordonu dışında vücudun tüm bölgelerine taşır. Arterler kalpten uzaklaştıkça daha küçük damarlara bölünürler. Bu daha ince arterlere arteriyoller denir.
Oksijenli kanı arındırmak için kalbe geri taşımak için toplardamarlara ihtiyaç vardır.
Arterlerin ve Toplardamarların Anatomisi
Kalpten vücudun diğer bölgelerine kan taşıyan arterler sistemik arterler olarak bilinirken, oksijensiz kanı akciğerlere taşıyan arterler pulmoner arterler olarak bilinir. Atardamarların iç katmanları genellikle kalın kaslardan oluşur ve bu nedenle kan yavaşça hareket eder. Basınç oluşur ve atardamarların katlandıkları zorlanmaya dayanmaları için kalınlıklarını korumaları gerekir. Müsküler arterlerin boyutları yaklaşık 1 cm çaptan yaklaşık 0,5 mm’ye kadar değişir.
Arterlerle birlikte, arteriyoller kanın vücudun çeşitli bölgelerine taşınmasına yardımcı olur. Kılcal damarlara yol açan ve vücuttaki basıncı ve kan akışını sürdürmeye yardımcı olan küçük arter dallarıdır.
Venöz kapağın şematik görüntüsü. Toplardamarlar, vücudun çeşitli yerlerinden kalbe saf olmayan (oksijensiz) kan taşır. Toplardamarlardan kanın ters yönde akması son derece tehlikeli olur. Toplardamar kapakçıkları bunu önler.
Bağ dokuları, aynı zamanda tunica adventitia veya tunica externa olarak da bilinen bir toplardamarın en dış katmanını oluşturur. Orta katman, tunica media olarak bilinir ve düz kaslardan oluşur. İç kısım, tunica intima adı verilen endotel hücreleri ile kaplıdır. Toplardamar ayrıca, yerçekiminin etkileri nedeniyle kanın geri akmasını ve alt ekstremitelerde birikmesini önleyen tek yönlü kanatlar olan venöz valfler içerir. Sınırsız kan akışını sağlamak için bir venül (kan damarı), oksijensiz kanın kılcal yataklardan toplardamara dönmesine izin verir.
Atardamar ve Toplardamar türleri
Vücutta iki tür arter vardır: Pulmoner ve sistemik. Pulmoner arter, oksijensiz kanı kalpten akciğerlere taşır, sistemik arterler ise oksijenli kanı kalpten vücudun diğer kısımlarına taşıyan bir arter ağı oluşturur. Arteriyoller ve kılcal damarlar, kanın vücuttaki daha küçük kısımlara taşınmasına yardımcı olan (ana) arterin diğer uzantılarıdır.
Toplardamarlar, pulmoner toplardamarlar ve sistemik toplardamarlar olarak sınıflandırılabilir. Pulmoner toplardamarlar, oksijenli kanı akciğerlerden kalbe ileten ve Sistemik toplardamarlar vücudun dokularını boşaltan ve kalbe deoksijenli kanı veren bir dizi damardır. Pulmoner ve Sistemik toplardamarlar yüzeysel olabilir (el ve bacakların belirli bölgelerine dokunulduğunda görülebilir veya hissedilebilir) veya vücudun derinliklerine gömülebilir.
Hastalıklar
Arterler tıkanabilir ve vücudun organlarına kan tedarik edemez hale gelebilir. Böyle bir durumda, hastanın periferal vasküler hastalığa yakalandığı söylenir.
Ateroskleroz, hastanın arterlerinin duvarlarında kolesterol birikimi gösterdiği başka bir hastalıktır. Bu, doğası gereği ölümcül olabilir.
Bir hasta, genellikle varisli damarlar olarak bilinen venöz yetmezlikten etkilenebilir. Genellikle insanı etkileyen bir başka toplardamar hastalığı, derin ven trombozu olarak bilinir. Burada, ‘derin’ damarlardan birinde bir pıhtı oluşur ve hızlı tedavi edilmezse pulmoner emboli ile sonuçlanabilir.
Çoğu arteriyel ve ven hastalığı bir MRA taramasıyla teşhis edilir.
