Bakterilerin yapısı nasıldır? Bakterilerin hayati faaliyetleri, sınıflandırılması, özellikleri hakkında bilgi. Bakterilerin Yapısı ve Özellikleri
Bakterilerin Yapısı ve Özellikleri;
Bakterilerin büyüklükleri mikron (µ) ile ölçülür. Genel olarak genişlikleri 1-2 µ , boyları 2-10 µ arasında değişir.
Bakteriler, ışık mikroskobunda çubuk (bacillus), yuvarlak (coccus), spiral (spirillum) ve virgül (vibrio) şeklinde görülür.
Basiller tek tek oldukları gibi, uç uca birleşen çubuklar şeklinde de olabilirler.
Yuvarlak bakteriler tek (coccus), ikili (diplococcus), uzun zincirler (strepto-coccus) ve üzüm salkımı (staphylococcus) şeklinde olur.
Danimarkalı bakteriyolog Hans Christian Gram tarafından geliştirilen bir boyama metodu ile de bakteriler iki gruba ayrılır. Gram boyası ile boyananlara “Gram-pozitif bakteriler”, boyanmayanlara ise “Gram-negatif bakteriler” denir.
Başka bir sınıflandırma şekli de bakterilerin beslenme durumlarına göre yapılır. Şayet bir bakteri, sadece diğer hücrelerin parçalanmasıyla ortaya çıkan organik moleküllere ihtiyaç duyarsa, buna “heterotrof bakteri” denir. Eğer bakteri, havadaki karbondioksiti kullanarak ihtiyaç duyduğu organik bileşikleri yapabiliyorsa, bunlara da “ototrof bakteri “ler denir. Karbondioksitten besin elde etmek için gereken enerji, fotosentez yardımıyla ışıktan elde ediliyorsa, böyle bakterilere fotoototrof bakteriler denir. Bakteri bu enerjiyi ışıktan değil de inorganik bileşiklerin (yani H2S veya H2O) oksidasyonundan sağlıyorsa, böyle bakterilere kemoototrof bakteriler denir.
Bakterilerin değişik derecede oksijene ihtiyaç duymaları da bunların sınıflandırılmalarında göz önünde bulundurulur. Bu ayırıma göre oksijen varlığında yaşayanlar “aerob bakteri”, oksijensiz ortamda yaşayanlar ise “anaerob bakteri” ler diye adlandırılır. Oksijenin hem varlığında, hem de yokluğunda yaşayabilenler geçici aerob veya geçici anaerob bakteriler olarak tanımlanır.
Bakteri sınıflandırmasının hangi esaslara göre yapıldığı ve büyük bakteri gruplarının kaça ayrıldığı aşağıda bir şema ile gösterilmiştir:
Bakteriler prokaryot bir hücredir. Bakterileri çeviren iki tip hücre örtüsü vardır.En içte hücre zarı ( = plazma zarı), onun üstünde de hücre duvarı yer alır. Hücre duvarı protein, yağ ve karbohidratlardan meydana gelen karmaşık bir yapıdır. Bir çok bakteri türünde, hücre zarına ek olarak polisakkaritlerden meydana gelmiş, yapışkan ve koruyucu bir kapsül bulunur. Bakterilerin sitoplazmaları içinde glikojen, protein, yağ tanecikleri ve ribozomlar görülür. Bakterilerde çekirdek, mitokondri ve endoplazmik retikulum gibi bir zarla çevrilmiş özel organeller yoktur.Fakat bazı bakteriler “mezozom” denilen ve mitokondrileri andıran zar kıvrımları meydana getirir. Bakterilerde solunum enzimleri sitoplazmada veya hücre zarında bulunur. Ribozomlar sitoplaz-maya serbest olarak dağılmışlardır. Bakterinin %90’ı sudur. Su ve suda çözünmüş maddelerin bakteriye giriş çıkışı zar tarafından düzenlenir. Bir bakteri hücresinin sitoplazması ile ökaryot hücrelerin sitoplazması kimyasal bileşim bakımından çok büyük farklılık göstermez.En büyük fark,bakterilerde bazı organellerin bulunmamasıdır. Meselâ bakteriler ökaryot hücrelerdeki gibi zarla çevrili bir çekirdeğe sahip değildir. Bu yüzden bakterilerde belirgin bir mitoz bölünme görülmez. Kalıtım maddesi “çekirdek sahası” denilen kısımda halka şeklinde çıplak bir DNA molekülünden ibarettir. DNA’nın uzunluğu bir bakterinin boyundan ortalama 500 defa büyüktür.
Bakterilerin çoğu kamçı denilen uzantılara da sahiptir. Kamçılar, bakterilerin suda aktif hareketini sağlar. Yuvarlak bakterilerde kamçı olmadığı için hareketleri pasiftir. Kamçı, daha çok bacillus ve spirillum tipi bakterilerde görülür. Kamçılar bakterinin her yerinden çıktığı gibi, sadece bir ucundan demet halinde de çıkabilir. Bazıları da bir tek kamçıya sahiptir.
Bakteriler, toz parçacıklarına veya su damlacıklarına tutunarak havada ve suda uzak mesafelere taşınabilirler.
Diğer canlılar gibi bakterilerin de yaşaması ve çoğalması için enerjiye ihtiyaçları vardır. Bakterilerde metabolik olayları düzenleyen ve yöneten enzim sistemleri, diğer canlıların enzim sistemlerine çok benzer.
