Baktria Krallığı ne zaman ve nerede kurulmuştur? Baktria Krallığı dönemi, özellikleri, tarihi hakkında bilgi.
Baktria Krallığı; Orta Asya’da Hindikuş Dağları ile Amu Derya (Oxus) Irmağı arasında yer alan tarihsel bölge ve krallıktır.Bugün Baktria’da Tacikler, Özbekler, Türkmenler ve Afganistan’dan gelerek buraya yerleşen Pathanlar yaşarlar. Höyüklerin bolluğu ve su kanalları, Baktria arkeolojisinin zenginliğini ortaya koyar. Balkh’taki Taş Çağı kalıntılarıyla Haibak’taki mağara çöküntüleri bir yana bırakılırsa, buradaki yerleşme, Balkh ve Khulm’da İÖ 1. binin ikinci yarısına tarihlenen Demir Çağı çöküntüleriyle başlar. İÖ 1500 dolayında bölgeye göç eden Ari boylarınca buraya Yüce Bayraklıların Ülkesi anlamında Bakhdi adı verildi. Tarımla uğraşan ve özellikle mısır eken bu boy, Sular Tanrıçası Anahita’ya tapardı. Bölge, Pers Kralı Büyük Kyros’ a başeğince (lÖ 6. yüzyıl ortası) Baktria adıyla bir satraplığa dönüştürülerek iki yüzyıl Perslerin egemenliğinde kaldı. Büyük İskender, II. Darius’u yenerek Baktria’yı aldığında (İÖ 329) yöreye Baktra, başkentine de Zariaspa adını verdi. Onun ölümünden soma öteki Asya satraplıkları gibi Baktria da Seleukos Nikator’un egemenliğini tanıdı. Seleukos Kralı II. Antiokhos’un Yunan kökenli satrabı Diodotos, Seleukos yönetimine başkaldırarak bağımsızlığını ilan etti; burada Yunan-Baktria Krallığı’nı kurdu (yaklaşık İÖ 250). Hindikuş Dağları ile Amu Derya Irmağı arasındaki bu krallığı İÖ 140’a kadar Diodotos soyundan gelen 32 kral yönetti. Eukradites’in hükümdarlığı döneminde Parth Kralı I. Mithradates’ in saldırısıyla başlayan (İÖ 160 dolayı) akınların İran kökenli Yüeçiler tarafından sürdürüldüğü sanılır. Baktria, sonunda Yüeçilerin egemenliğine girdi (İÖ yaklaşık 125). Part-Hellenistik bir kültür oluşturan Yüeçiler, egemenlik alanlarını Hindistan’ın kuzeybatısına kadar genişlettiler (İS 1. yüzyıl). Baktria İS 4. yüzyılın ikinci yarısında Küçük Kushanlarla Moğolların saldırısına uğradı; ülkeyi ele geçiren Moğollar, iki yüzyıl boyunca Batı Türkler tarafından uzaklaştırılıncaya kadar (İS 565) Sasanilerle savaştılar. Baktria, 7. yüzyılın ortasında Türklerden Müslüman Arapların eline geçti. Araplar Balkh adını verdikleri başkenti İslâm dünyası kentlerinin anası ilan ettiler. 9. yüzyılda ülkenin batısı Horasan Eyaleti ile birleşti. 1220’de Balkh, kenti yakıp yıkan ve halkını kılıçtan geçiren Moğol Hanı Cengiz’in eline geçti. Yörenin bir bölümüne yeniden yerleşildiyse de bölgenin merkezi, Balkh’ın birkaç kilometre doğusundaki Mazar-ı Şerif oldu. Yine de 18. ve 19. yüzyıllarda kentin çevresindeki alana Balkh Eyaleti adı veriliyordu.
Sanat: Bölgenin sınırları yüzyıllar boyunca değişiklikler gösterdi. Eski başkent, Asya’nın başlıca kervan yolunun üzerindedir ve Moğol akınlarından önceye tarihlenen, en azından 11.000 km’ lik kuşatıcı bir kent duvarıyla çevrilidir. Yapılan arkeolojik kazılarda. Büyük İskender ve Yunan-Baktria Krallığı öncesi dönemine ilişkin buluntulara rastlanmadı. Yunan-Baktria kültürü daha sonraki yıllarda Orta Asya’yı ve Kuzeybatı Hindistan’ı ne kadar etkilediği tartışmalıdır. Baktria’nın doğu sınırında Amu Derya Irmağı üzerinde, katışıksız bir Yunan kenti olan Ai-Khanum’da yapılan kazılarda İÖ 3.-1. yüzyıllar arasına ilişkin Yunan heykelciliği, mimarlığı ve yazıtları gün ışığına çıkarıldı. Baktriaların Yunanlıların sikke basımına etkileri uzun süredir bilinmektedir. Ayrıca, Yunanlıların yönetimleri sona erinceye kadar Baktria’ da ve Orta Asya’da yüzyıllarca Yunan alfabesi kullanıldı. Hellenistik sanatın Gandharan Heykelcilik Okulu’na etkisini saptamak için iki kaynağa başvurulabilir. Baktria’da yaşayan Yunanlıların etkisi, öteki ise Hristiyanlığın başlangıç döneminde Romalılarla Parthların ilişkilerinden kaynaklanan etkidir. Bu ilişkiler sonucu ortaya çıkan etkiler, Asya’ da sürdürülen Hellenistik geleneklere de bağımlı kaldı. Baktria’da ayrıca iki Budist stupası (kutsal alanı) kalıntısı, içlerinde aziz kemikleriyle armağan eşyalar bulunan höyükler ve Müslümanlara ilişkin, oldukça yıkıma uğramış, 15. yüzyıldan kalma iki ibadet yeri vardır.
