Balear Adaları nerededir? Batı Akdeniz’de yer alan Balear Adaları’nın coğrafi konumu, iklimi, özellikleri ve tarihi hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Balear Adaları
Balear Adaları; Akdeniz’in batısında takımada ve İspanya’ya bağlı özerk bölgedir (comunidad autónoma), İspanya’nın doğu kıyılarının 80-300 km açığında yer alır. Yüzölçümü 5.014 km2’dir. İki ada topluluğundan oluşur. Doğuda bulunan asıl Balearlar Mayorka (İspanyolca Mallorca) ve Minorka (Menorca) gibi büyük adalar ile küçük Cabrera Adasını içine alır. Batıdaki Pitiusa (eskiden Pityusa) topluluğu Ibiza ile Formentera adalarını kapsar. Özerk bölgenin yönetim merkezi Mayorka’daki Palma’dır. 1988 tahminlerine göre adalarda 728.173 kişi yaşamaktadır.
Balear Adaları İber Yarımadasının güneyindeki Béticos dağ sisteminin bir uzantısını oluşturur. Anakaradan Nao Burnu yakınlarındaki bir eşikle ayrılır. Denizaltı çöküntülerle birbirinden ayrılan adalar engebeli dağları, platoları ve alçak düzlükleriyle çok çeşitli yüzey şekilleri gösterir. Minorka’da geniş ovalar vardır. Genel olarak Akdeniz ikliminin egemen olduğu adalarda yıllık ortalama yağış seyrek olarak 450 mm’yi aşar. Yağışlar ilk ve sonbaharda yoğunlaşır.
En az 2.600 yıllık insan yerleşimine sahne olan Balear Adaları, stratejik konumundan ve kurşun, çinko, tuz ve boya gibi doğal kaynaklarından dolayı Akdeniz uygarlığının bütün evrelerinden geçti. Sırasıyla Fenike, Kartaca ve Roma egemenliği altında kaldıktan sonra, İS 526’da Vandal istilasına uğradı. 554’te Bizanslıların egemenliği altına girdi. Daha sonra adım adım Arapların eline geçti. 903’te tamamlanan Arap fetihlerinden sonra adalarda tarım ve sulama gelişti; ayrıca su ve yeldeğirmenleri kuruldu. Aragonlu I. Jaime (Fatih) 1229-35 arasında Mayorka ve İbiza adalarını, III. Alfonso da 1287’de Minorka’yı fethetti. Balear Adaları, 1298’de özerk bir krallık haline getirildi. Bu dönemde ortaçağın en önemli haritacılık ve denizcilik merkezlerinden biri oldu. 1349’da yeniden Aragón Krallığı’yla birleşti. 1521’de soylulara karşı Mayorka’da başlayan köylü ayaklanması güçlükle bastırılabildi. 1535’te Barbaros Hayreddin Paşa Minorka’nın merkezi Mahón’a bir baskın düzenledi. 1708’de Mahón’u ele geçiren İngilizler Utrecht Antlaşmalarıyla (1713) Minorka’nın tümünü aldılar. Adadaki İngiliz egemenliği Amiens Antlaşması (1802) ile sona erdi. Balear Adaları 1833’te İspanya’ya bağlı bir il haline getirildi. 19. yüzyıl sonlarında gelişen bölgesel özerklik hareketi pek etkili olamadı. İspanya İç Savaşı (1936-39) sırasında Franco yanlısı askerlerin işgal ettiği adaların bir bölümünü yeniden ele geçiren Cumhuriyetçi güçler, Minorka’yı önemli bir deniz üssü olarak kullandılar. 1983’te çıkarılan bir yasa ile adalara özerk bilge statüsü tanındı.
Kaynak: pixabay.com
Akdeniz korsanlarının baskınları yüzünden uzun yıllar ıssız kalan ada kıyılarında 19. yüzyıl ortalarında turizmin gelişmesiyle birlikte, bir nüfus yoğunlaşması başlamış, iç kesimler ise nüfus kaybetmiştir. 1900-70 arasında yüksek göç ve düşük doğum oranı sonucu yavaş artan nüfus, sonraki yıllarda ülke ortalamasının üstünde bir hızla artmıştır. Mayorka ile Minorka’da nüfus büyük kentlerde toplanmıştır; İbiza ile Formentera adalarında ise seyrek bir nüfus dağılımı görülür. Tarımsal arazi, genelde küçük çiftliklere (minifundios) bölünmüş durumdadır; büyük çiftlikler (latifundios) 1920’den sonra hızla azalmıştır.
İç bölgelerden göç, tarımsal işgücünün hızla azalmasına yol açmıştır. 1830’lara değin tarımda buğday, üzüm ve zeytin gibi geleneksel Akdeniz ürünleri ağır basarken, ulaşım olanaklarının gelişmesiyle badem, şeftali, kayısı, keçiboynuzu ve domates gibi yeni ticari ürünler daha uzak pazarlara ulaştırılmaya başlamıştır. Arapların sulama işlerinde yararlanmak üzere adalarda kurdukları su ve yeldeğirmenleri günümüzde de kullanılmakla birlikte, kuru tarım ağır basar. Minorka valisi Sir Richard Kane’in 1712-36 arasında Kuzey Afrika’dan sığır ve koyun, Sardinya’dan da domuz getirtmesiyle başlayan hayvan besiciliği günümüzde de sürdürülmektedir.
İmalat sanayisi ekonomide oldukça önemsiz bir yer tutar. Çoğu işletmeler beşten az işçi çalıştırır. Başlıca imalat kolları kunduracılık, mobilyacılık ve dokumacılıktır. Ayrıca turistler için ince dantel ve nakış işlenir. Ekonominin temel dayanağı olan turizm yalnızca mevsimlik iş sağlar ve işgücünün büyük bölümü kışın boş kalır. Balear Adalarına her yıl bir milyondan çok turist gelir.
Adalarda çeşitli uygarlıkların izleri vardır. Adını talayot denen taş kulelerden alan Tarihöncesi talayotik uygarlığın önemli değişiklik geçirmeden uzun yıllar sürdüğü anlaşılmaktadır. Bununla birlikte birçok arkeolojik buluntu, stratejik bir konumda bulunan adaların daha doğudaki uygarlıkların sürekli etkilerine de açık kaldığını göstermektedir. Bronz kılıçlar, tek ve çift yüzlü baltalar, öküz ve daha başka hayvan başı figürleri gibi önemli buluntular, uzun yıllar süren dış etkileri yansıtmaktadır. Genellikle yerel talayotik örneklere dayanan çömlekçilik sanatı Roma istilasına değin pek az değişikliğe uğrayarak ayakta kalabilmiştir.
Tarihi:
Günümüzde İspanya’ya bağlı özerk bir bölge olan (başkenti Mayorka Adası’nda Palma) Balear Adaları’ndan Mayorka Adası’nda bir mağarada bulunan kalıntılar, bölgenin tarihinin İÖ 4000 yılına kadar indiğini ortaya koydu. Daha sonraları Fenikeliler ve Kartacalılar adalarda koloniler kurdular. İÖ 123’te Roma, İS 465’te Vandal, 534’te Bizans egemenliğine girdi. 903′ te, Endülüs emevileri tarafından ele geçirilene kadar Müslümanların ve Normanların sayısız saldırılarına uğradı. 1116’da Haçlı Seferleri sırasında, adalara da saldıran Avrupalılar, Berberiler tarafından tutsak alman Hıristiyanları serbest bıraktılar. Müslümanlar, kendilerini çabuk toparladılarsa da 1229-1232 arasında Aragonlu L Janies yönetiminde kalan adalar, 1249’da İspanya’ya bağlı yarı özerk bir konum kazandı. 1535’te Barbaros Hayrettin Paşa, Minorka Adası’na saldırarak Mahon Kenti’ni yağmaladı. 16. yüzyıl boyunca birçok kez Osmanlı saldırısına uğradı. Jeopolitik açıdan önem taşıdığı için 1708’de İspanyol Taht Savaşları sırasında İngilizlerin eline geçti. Ancak Amiens Başarı (1802) ile yeniden İspanyol egemenliğine girdi. İspanya İç Savaşı’nda (1936-1939), Falanjistlerle Cumhuriyetçiler arasında şiddetli çarpışmalara sahne oldu.
Kaynak: pixabay.com
Kaynak – 2
Batı Akdeniz’de üç büyük ve bir kısım küçük adalardan meydana gelmiş bir adalar topluluğudur. İspanya’nın doğu kıyısı açıklarında bulunan adalar İspanya’nın bir eyaletidir.
- Yüzölçümü: 5.014
- Başkenti: Palma.
Balear Adaları’nın başlıcaları doğudan batıya doğru sırayla Minorka, Majorka ve İbiza’dır. Bunların çevresinde küçük adalar vardır. Adalar, uzunluğu 250 km. yi bulan bir şerit üzerinde uzanır. Genel olarak yükseklikleri 500 m. yi bulmaz; yalnız, Majorka Adası’nın kuzeyindeki dağların en yüksek yeri 1.451 m. dir.
Adaların başkenti Palma, Majorka Adası’nın batısında 138.100 nüfuslu bir şehirdir. Bu adanın bütün nüfusu 300.000’den fazladır.
Balear Adaları’nda yetişen başlıca bitkiler badem, turunçgiller ve üzümdür. Hayvanlardan domuz ve katır beslenir, balıkçılık yapılır. En önemli madenler demir ve bakırdır. Taşkömürü ve mermer de çıkarılır.
Adaların iklimi oldukça yumuşak ve rutubetlidir. Sıcaklık ortalamaları denizden alçaklık ve yüksekliğe göre değişir.
Tarihte Balear Adaları
Balear Adaları’nın eskiden Fenikeliler ve Kartacalılar’a bağlandığı bilinmektedir. M. Ö. 122 yılında adalar Roma’ya katılmış, Majorka Adasındaki Palma şehrini de o zamanlar Romalılar kurmuştur. Minorka’daki belli başlı şehirler ise Kartacalılar tarafından kurulmuştur. Daha sonra buraya önce Vandallar (465), yetmiş yıl kadar sonra da Doğu Roma İmparatorluğu hâkim olmuştur (534).
Balear Adaları VIII. yüzyılda birçok defalar Araplar tarafından alınmışsa da ancak 903’te Endülüs Emevî Devleti’ne bağla-nab’rlmiştir. Bundan sonra üç yüzyıldan fazla bir zaman Müslümanların elinde kalmış, 1229 yılında Aragon Kiralı tarafından zapte-dilmiştir. Adalar XVIII. yüzyılda kısa bir müddet İngilizler’in eline geçmi-şse de 1802 yılında yapılan bir antlaşmayla kesin olarak İspanya’ya bırakılmıştır.
