Birinci ve İkinci Balkan Savaşları kimler arasında, ne zaman ve neden gerçekleşmiştir? Balkan Savaşlarının özeti ve sonuçları.
Balkan Savaşı öncesi ve sonrası
>Balkan Savaşı; Osmanlı Devleti ile, ona karşı birleşen Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ devletleri arasındaki savaştır. Birinci Dünya Savaşı’nın öncüsü olmak ve dünya mukadderatına tesir etmek bakımından önemi büyük olmuş, Avrupa’da kuvvetler muvazenesini karıştırmıştır.
Dört müttefik, Rusya’nın geniş ölçüde teşvik ve yardımıyla, antlaşmalarla birleşerek, Osmanlı Avrupası’nı nasıl bölüşeceklerini kararlaştırdılar ve aralarında anlaşmazlık halinde Çar’ın hakemliğini kabul ettiler. Bilhassa Makedonya’yı paylaşmak, bunların en büyük dileğiydi. Osmanlı Devleti bütün bu siyasi çalışmalara karşı gafil davranmış, hatta savaşın arifesinde, ordusunun önemli kısmını terhis etmişti. Bu terhis ve içteki İttihat – İtilaf partileri çarpışması yüzünden, savaşı Osmanlı Devleti kaybetti. Bu sonuç Avrupa’da bir şaşkınlık yarattı. Çünkü Avrupa, küçük Balkan devletlerini Osmanlı’nın ezeceğini sanıyordu. Hatta büyük Avrupa devletleri iki tarafa nota vererek, savaşın sonucu ne olursa olsun, bir toprak değişikliğini tanımayacaklarını bildirmişlerdi ki, bu Balkanlılar’ın yenilgisini kesin saydıklarını, gösterir. Nitekim savaş Osmanlı Devleti aleyhinde bitince, Avrupa topraklarından, hattâ Edirne’den çıkması için, bu büyük devletler, Osmanlı Devletine baskı yapmaktan çekinmediler.
Savaş Nasıl Başladı
Balkan Savaşı 18 ekim 1912’de başladı. Şaşılacak derecede gafil avlanan Osmanlı ordusunun başında «başkumandan vekili» ünvanıyla Harbiye Nazırı Birinci Ferik (orgeneral) Nazım Paşa bulunuyordu. Genel karargah İstanbul’daydı. Doğu Trakya’daki kuvvetlere Birinci Ferik Abdullah Paşa, Makedonya’daki kuvvetlere de Birinci Ferik Ali Rıza Paşa (sonradan sadrazam olmuştur) komuta ediyorlardı.
23 ekimde, Bulgarlar, üstün kuvvetleriyle, Doğu Trakya’ya girdiler. Türk ordularının Anadolu’dan ikmali için haftalar lazımdı. Yeni terhis edilen erlerin tekrar silah altına alınması büyük karışıklıklara yol açıyordu. Pınarhisarı’nda, Lüleburgaz’da, Kırklareli’nde tutunamayan ve idaresizlik yüzünden arka arkaya dağılan Türk ordusu, ancak 17-22 kasımda Bulgar ordusunu Çatalca hattında kesin olarak durdurabildi.
Makedonya’daki Sırp cephesinde 23-24 ekimde Sırplar Türk ordusunu bozguna uğrattılar, Makedonya’yı hızla işgal ettiler. Yunan cephesinde Tahsin Paşa, bir tek kurşun atmadan, Türk kolordusunu Yunanlılar’a teslimler ihanet etti, Selânik düştü. Ege Adalarını da Yunan donanması işgal etti.
Bu işgaller, bilhassa Bulgarlar’ınki bütün tarihte emsali az görülebilecek katliamlar, zulümler, tecavüzler, işkenceler, yakıp yıkmalarla olmuş, Türk ve Müslüman halktan düşman kılıcından kurtulabilenler İstanbul’a doğru can atmışlardı. Bu dehşetli göç, Türk ordusunun yollarını tıkamış, askerî hareketlere engel olmuştur. Bu şekilde, 500 -550 yıldan beri bu topraklarda oturan Türkler’in büyük çoğunluğu bu bölgelerden silinmiştir.
29 ekimde Gazi Ahmet Muhtar Paşa’nın “Büyük Kabine” denen beceriksiz kabinesi düşerek, yerine Kıbrıslı Kamil Paşa sadrazam oldu. 3 aralıkta mütareke istemek zorunda kalan yeni kabine, bütün Osmanlı tarihinin en zor bir anında idareyi eline aldığı için, zaten fazla bir şey yapacak durumda değildi. Türk askerinin pek kahramanca karşı koymalarına rağmen Edirne Kalesi Bulgarlar’ın, Yanya Kalesi Yunanlıların, İşkodra Kalesi de Karadağlllar’ın eline düşmek üzereydi. Osmanlı’nın Balkanlar’ daki 550 yıllık egemenliği fiilen sona ermişti. Arnavutluk bile bağımsızlığını ilan etti.
Bu durumdan istifade etmek isteyen ve aslında savaşın bu şekilde feci surette kaybından birinci derecede sorumlu İttihat ve Terakki Partisi, bir hükümet darbesiyle 23 ocak 1913’te Kamil Paşa kabinesini düşürdü ve savaşın yürütülmesinde tam bir başarısızlık gösteren başkomutan Nazım Paşa’yı öldürdü. Yeni kabineyi İttihatçılar, Birinci Ferik Mahmut Şevket Paşa’ya kurdurdular ve ordunun başına da onu getirdiler.
Balkan Savaşı öncesi ve sonrası
İkinci Balkan Savaşı
Bu sıralarda “İkinci Balkan Savaşı” denen savaş başlamıştı. Savaşın sebebi, başlıca rolü oynayan ve Bağlaşıkların (Müttefiklerin) en kuvvetlisi olan Bulgaristan’ın fevkalade ihtirasından ve hızlı başarısından, müttefikleri olan Sırbistan ile Yunanistan’ın ve savaşa katılmayan Romanya’nın çekinmesidir. Sırbistan ile Yunanistan’ı çabuk ezmek isteyen Bulgarlar, kuzeyde Romanya tarafından taarruza uğrayınca, kesin şekilde yenildiler, bundan faydalanan Osmanlı de, 21 temmuzda Edirne’yi geri aldı.
İkinci Balkan Savaşı 40 gün sürdü, Osmanlı’nın yenilgisini sağlayan Bulgaristan’ın en az karla savaştan çıkmasına sebep oldu. Buna karşılık, Sırbistan ile Yunanistan pek geniş ölçüde toprak kazanmışlardı.
10 ağustos 1913 Bükreş Antlaşması savaşa son verdi. Dobruca’nın önemli kısmı ile Silistre Romanya’ya bırakıldı. Bulgaristan ancak Batı Trakya ile bazı küçük toprak parçalarını aldı. Küçük Karadağ Prensliği de genişledi, bir krallık oldu. Sırbistan, Makedonya’nın en önemli kısmı ve Kosova ile pek genişledi, Yunanistan da Güney Makedonya’yı, Epir’i ve Ege Adalarını alarak bir hayli büyüdü.
Bütün Türk tarihinin sayılı yenilgi ve felaketlerinden olan, askeri güçsüzlükten değil, tamamen iç anlaşmazlık ve kötü idare yüzünden kaybedilen Balkan Savaşı ile, Osmanlı Devleti şu toprakları bırakmak zorunda kalmıştır. Selanik Vilayeti (14 kazalı Selânik, 8 kazâlı Serez, 5 kazalı Drama, 1 kazâlı Taşoz sancaklarından müteşekkil) : 35.000 km. kare 1.415.000 nüfus; Manastır Vilâyeti (6 kazâlı Manastır, 6 kazâlı Serfice, 4 kazâlı Debre, 4 kazâlı Görüce, 3 kazâlı Elbasan sancakları): 28.500 km. kare, 1.061.000 nüfus; Kosova Vilâyeti (11 kazâlı Usküp, 6 kazâlı Priştine, 5 kazâlı İpek, 4 kazâlı Prizrin, 4 kazâlı Senice, 2 kazâlı Taşlıca sancakları): 32.900 km. kare, 1.726.000 nüfus; İşkodra Vilâyeti (5 kazâlı Işkodra, 5 kazâlı Draç sancakları): 10.800 km. kare,. 368.000 nüfus; Yanya Vilâyeti (7 kazâlı Yanya, 6 kazâlı Ergiri, 4 kazâlı Berat, 3 kazâlı Piruze sancakları): 17.900 km. kare, 649.000 nüfus; Cezair-i Bahr-i Sefid (Akdeniz Adaları Vilâyeti (6 kazâlı Rodos, 4 kazâlı Sakız, 3 kazâlı Midilli, 3 kazâlı Limni sancakları): 6.900 km. kare, 415.000 nüfus; Edirne Vilâyetinden 6 kazâlı Gümülcine ve 3 kazâlı Dedeağaç sancakları: 26.100 km. kare, 524.000 nüfus; Toplam: 158.100 km. kare, 6.158.000 nüfus (1960 başında aynı toprakların nüfusu: 8.249.000).
Kaynak – 2
Balkan Devletlerinin Bağdaşmaları:
Osmanlı devletinden ayrılarak bağımsızlıklarını ilan eden Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ devletleri İkinci Meşrutiyet devrinde, Rusya’nın da yardımı ile, Osmanlı devleti aleyhine birleştiler. İlk önce Sırbistan’la Bulgaristan arasında gizli bir antlaşma imzalandı (1912). Bir süre sonra Yunanistan ile Bulgaristan bağlaşması yapıldı. Bu bağlaşmaya Karadağ da katıldı (1912). Bütün bu anlaşmalar Rusya’ya bildirildi.
Bu dört devlet Trablusgarp savaşının Osmanlı devletinde yaptığı sarsıntıdan yararlanarak Rumeli’de ıslahat bahanesi ile ordularını seferber bir hale getirdiler. Avrupa’nın büyük devletleri bu durumdan telaşa düştüler. Balkanlarda barışı korumak istediler. Fakat Karadağ’ın Osmanlı devletine savaş açması üzerine (8 Ekim 1912) Balkan Savaşı başladı.
Birinci Balkan Savaşı ve Osmanlı Devletinin Yenilmesi:
Balkan savaşı başladığı sırada Osmanlı devletinin Balkanlardaki orduları düzensiz bir haldeydi. Orduda particilik ve ikilik vardı. Bu yüzden kendisinden daha az kuvvetli olan dört devletin saldırılarına dayanamadı. Savaşlar hep Osmanlı devletinin aleyhine gelişti. Bulgarlar Edirne’yi kuşatarak Osmanlı topraklarına girdiler. Yunanlılar Yanya’yı kuşattılar. Selânik’i aldılar. Arnavutlar da bu durumdan yararlanarak bağımsızlıklarını ilân ettiler (1912).
Bütün meydan savaşlarını kaybeden Osmanlı ordusu yalnız Işkodra, Yanya ve Edirne’de kahramanca dayandı. Yunanlılar donanmalarının kuvvetiyle Ege denizinde üstünlüğü aldılar. Adalara asker çıkarmaya başladılar. Çanakkale boğazının dışında Osmanlı donanması ile savaşa tutuştular. Bu deniz savaşlarında Hamidiye kruvazörü büyük kahramanlıklar gösterdi. Savaşın sonuna kadar Ege denizinde dolaştı. Yunan adalarını topa tuttu ve Yunan donanmasına birçok zararlar verdi.
Bulgarların Kırklareli ve Lüleburgaz savaşlarını kazanması ve Çatalca istihkâmlarına dayanmaları üzerine savaşa seyirci kalan İngilizler işe karıştılar. Bunun üzerine Balkanlarla bir ateş kes anlaşması imzalandı. (3 aralık 1912).
Barış koşullarını konuşmak üzere Londra’da bir konferans toplandı. Fakat Balkan devletleri tüm Rumeli’yi istediler. Bulgarlar Edirne’yi almak için ısrar ettiler. Osmanlı devleti bunları kabul etmedi. Onun için savaş yeniden başladı. Bu sefer Yanya, Edirne kaleleri de düştü. Bunun üzerine Osmanlı devleti barış istemek zorunda kaldı. Barış konferansı gene Londra’da toplandı. Orada yapılan antlaşmaya göre: Osmanlı devleti Midye – Enez çizgisinin batısında kalan topraklarını balkanlılara bıraktı.
İkinci Balkan Savaşı. Edirne’nin Geri Alınması:
Osmanlı devletinin Londra antlaşması ile bıraktığı toprakları Balkan devletleri aralarında pay edemediler. Bu yüzden Sırplarla Bulgarlar ve Yunanlılar arasında ikinci bir Balkan savaşı başladı.
Osmanlı devleti, Balkanlılar arasındaki bu anlaşmazlıktan faydalanarak ileri harekete geçti. Edirne’yi geri aldı (10 temmuz 1913). Bu sırada Balkanlılar da aralarında anlaştılar. Bükreş antlaşması ile Osmanlılardan aldıkları yerleri paylaştılar.
Balkan Savaşını Bitiren Antlaşmalar:
Edirne’nin geri alınması üzerine Bulgarlar ve Yunanlılarla yeni antlaşmalar yapıldı. Bulgarlarla imzalanan istanbul antlaşmasına göre:
1) Edirne, Kırklareli, Dimetoka Osmanlılara geri verildi. Dedeağaç Batı Trakya Bulgarlara kaldı.
2) İki devlet arasında Meriç ırmağı sınır olarak kabul olundu. Yunanlılarla da Atina antlaşması imzalandı. Buna göre de: Yanya, Selanik ve Girit’in Yunanlılara ait olduğu kabul olundu.
