Bitki Dokuları nelerdir? Bitki Dokularının özellikleri, sınıflandırılması, görevleri hakkında bilgi.
Kaynak: http://www.flickr.com
Bitki Dokuları; Yüksek yapılı bitkilerin dokuları başlıca iki büyük gruba ayrılır:
Meristem doku: Bölünür doku ve sürgen doku da denen meristem doku, bölünme yeteneği olan, oldukça büyük ve küp, prizma, levha ya da uzunca biçimli hücrelerden oluşur. Bu hücrelerin çeperleri çok ince, sitoplazmaları bol, çekirdekleri de büyüktür. Meristem dokusu iki biçimde bulunur: Birincisi, kök, gövde ve dalların uç bölümlerini oluşturan ve bitkinin embriyon aşamasında var olan “primer (birincil) meristem”dir. Primer meristem, kök ve gövdenin boy büyümesini sağlar. İkincisi ise bazı sürekli doku hücrelerinin, hormonların etkisiyle yeniden bölünme yeteneği kazanmasıyla oluşan “sekonder (ikincil) meristem” dir. Kambiyum ve mantar kambiyumu sekonder meristem dokudan oluşur.
Sürekli doku: Primer ya da sekonder meristem doku hücrelerin gelişip farklılaşmasıyla oluşur. Bu doku arasındaki en önemli ayrım birincilerde hücre bölünmesinin daha az ya da hiç olmamasıdır. Sürekli doku hücrelerinin sitoplazmaları da ötekilerden daha az ve kofulları daha geniştir. Çeperleri kalınlaşmış olup bazen ölü hücrelerden de oluşabilirler. Sürekli dokular, gövdelerine göre birtakım gruplara ayrılır:
1- Temel doku ya da parenkima: Çeperleri ince, sitoplazmaları bol, içlerinde kloroplast ve levkoplastlar bulunan hücrelerden oluşur. Besin maddelerini hazırlamak, depo etmek, iletmek, solunum yapmak gibi çeşitli görevleri vardır.
2- Koruyucu ya da örtüdoku: Adından da anlaşılacağı gibi, bitkinin ya da birtakım dokularının korumasıyla görevlidir. Hücre çeperleri mantarlaşma-mış olan koruyucu doku epidermis adını alır. Otsu bitkilerde ve genç odunsu bitkilerde en önemli koruyucu doku epidermistir. Hücre çeperleri mantarlaşmış koruyucu dokular üçe ayrılır: Kutis dokusu epidermis hücrelerinin ya da bunun altındaki bir ya da birkaç tabaka parenkime hücresinin çeperlerinin mantarlaşmasıyla oluşur. Yaşlanan ve epidermis dokusu bozulan köklerde epidermisin yerini kutis alır. Endodermis, kökte bulunur ve genellikle çeperleri mantarlaşmış bir sıra hücreden oluşur. Mantar dokusu, epidermis gibi, bitkinin toprak üstü kısımlarını örter. Kökeni sekonder birçok sıradan oluşmuştur. Olgunlaşmış mantar dokusu hücreleri ölüdürler.
İletim dokusu: Sürekli dokuların üçüncü grubunu oluşturan bu dokunun görevi, kökler aracılığıyla topraktan alınan su ve madensel maddeleri bitkinin bunları kullanan organlarına ulaştırmak, yapraklarda üretilen özümleme ürünlerini de bitkinin öteki bölümlerine taşımaktır. Görevi gereği boru biçiminde hücrelerden oluşur. Su ve madensel maddeleri taşıyan iletim dokusu klişem adım alır. Besin maddelerini ileten ise floem’dir.
Destek doku: Bitkilerin dik durmalarını sağlamakla görevli olan bu doku, çeperleri kalınlaşmış hücrelerden oluşur. Bitkilerde iki türlü destekdoku vardır: Bunlardan sertdokunun (skelerenkima) hücreleri, çeperleri kalınlaşmış ölü hücrelerdir ve bitkinin büyümesi durmuş kesimlerinde yer alırlar. Çok uzun hücrelerden oluşmuş “sklerenkima lifleri” çok sağlamdır; aynı kalınlıktaki çelik teller kadar yük kaldırabildikleri gibi esneklikleri de çelikten fazladır. Bazı bitkilerde sklerenkima lifleri çok uzun olur (örneğin, keten). Böyle bitkiler dokumacılıkta kullanılırlar. Sklerenkimayı oluşturan ikinci tip hücreler ise “taş hücreleri” adını alırlar. Taş hücrelerinin enleriyle boylan birbirine eşittir. En çok bulundukları yerler bitkinin kabuğu, meyve ve tohumlarıdır (örneğin; kiraz, erik gibi meyvelerin çekirdekleri). Destek dokuları ikincisi olan pekdoku (kollenkima), canlı hücrelerden oluşur ve bitkinin genç, kesimlerinde bulunur.
Salgı doku: Bu doku, salgı üretmekle görevlidir. Bu salgılar çok çeşitli olabilir. Çoğunluğu endüstride kullanılan uçucu yağlar, balözü, kauçuk, reçine vb bu doku hücrelerince üretilirler.
