Ülkeler Rehberi Burkina Faso – Burkina Faso ile ilgili bilgi, başkenti, tarihi, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi
Kaynak: pixabay.com
Burkina Faso,
- Yüzölçümü: 274.200 km2.
- Başkenti: Ouagadougou (ya da Uagadugu).
- Dil: Fransızca (resmi), Volta, Bantu alt dilleri. Resmi dil olan Fransızcanın yanı sıra, her etnik topluluk kendi dili ya da lehçesiyle konuşur. Nijer-Kongo dil ailesinin bir alt grubu olan Gur (Volta dili) dilleri oldukça yaygındır. Bu gruba bağlı olan More (Mossi dili) ülkenin orta kesimlerinde en çok konuşulan dildir. Batı Sudan dilleri (Diula vb), Hausa ve Fulani de öteki yaygın dillerdir.
- Din: Doğal dinler (% 70), Müslüman (% 20), Hristiyan (% 10 Katolik, Protestan). Nüfusun % 70’i doğal dinlere inanır (animizm). Müslümanların nüfusu içindeki oranı % 20, Hristiyanların % 10’dur. Büyük bölümü Müslüman olan Fulanilerin yanı sıra, Mossilerle Tuaregler arasında da Müslümanlar yaygındır.
- Para birimi: 1 Orta Afrika frangı = 100 santim
- Başlıca kentleri: Bobo Dioulasso, Koudougou (51.700), Ouahigouya (38. 600), Banfora (35.000).
(Ülke adının anlamı “Mutlu İnsanlar Ülkesi”; 1984’e kadar Yukarı Volta) Batı Afrika’da devlet. Karalarla çevrili (Atlas Okyanusu’ndan 500 km içeride) Bourkina Faso, Nijer Irmağı’nın büyük kıvrımının güneyinde Sahra ile Gine Körfezi kıyısının ormanları arasında uzanır. Batı ve kuzeyden Mali, doğudan Nijer, güneyden Benin, Togo, Gana ve Fildişi Kıyısı ile çevrilidir. Doğu-batı genişliği 845 km, kuzey-güney uzunluğu 655 km’dir.
Yüzey Şekilleri;
Ülke, ortalama yüksekliği 400 m’yi bulan düz bir alana yer alır. Doğuya ve güneye gidildikçe yükselti azalır. Ülke, bir laterit (kırmızı gözenekli toprak) kabuğuyla örtülü billurlu yaylalar üzerinde yükselir. Güneybatı köşesinde Sikasso Yaylası’nda ülkenin en yüksek noktası Nakourou Tepesi (749 m) yer alır. Yaylalar, granit ve kuvarsit gibi kayalardan oluşmuştur. Nijer ve Volta sistemlerine bağlı ırmaklar, kayaları aşındırarak yaylaları derin vadilerle yarar. Sikasso Yaylası’nın doğu kenarını kumtaşlı Banfora Sarplığı (150 m) kaplar. Ülkenin doğusunda tortul engebelerden oluşan bataklık bir alan uzanır. Bu bölgede, bir yaylanın çentikli kenarı, Volta ve Nijer sistemlerinin akaçlama alanlarını birbirinden ayırır. Kuzey ve kuzeydoğuda kayalık tepeler, Dari Bölgesi gibi alanlarda kumlu şeritler üzerinde yükselir. Yaylalardan doğan iki büyük ırmaktan Komoe, güney doğrultusunda akarak Fildişi Kıyısı’na yönelir. Ülkenin en büyük ırmağı olan Siyah Volta, kuzeydoğuda Sourou ile birleştikten sonra güneye kıvrılır; Gana’da Kırmızı ve Beyaz Volta’ya katılır. Kırmızı ve Beyaz Volta, Bourkina Faso’nun merkezinden geçerek güney doğrultusunda akar. Siyah, Kırmızı ve Beyaz Volta’ nın vadileri arasında yükseklik yer yer 600 m’yi bulur. Yüksekliği 150 m’nin altında bulunan güneydoğu uçtaki en alçak bölgesi Arly ve Pama av bölgesinden geçen Pendjari Irmağı, güneybatı yönünde akar, Gana’da Volta ile birleşir. Mekrou Irmağı ise ters yönde akarak Nijer Irmağı’na katılır.
Kaynak: pixabay.com
İklim;
Kuzeyi güneyine oranla daha kurak olan ülkede, ısı ve yağış mevsimlere göre değişir. Gine Körfezi boyunca mevsimler arasında sıcaklık değişimi daha büyüktür. Güneybatıda genelde nisan-ekim ayları arasında bol yağış görülürken yıllık yağış tutarı 1.168 mm’yi bulur. Güneybatı, kuzeydoğu arasında kalan orta bölgede, en yoğun yağış mayıs-eylül aylan arasında olup yağış ortalaması 762 mm’ye ulaşır. Kuzeyde Djibo ve Gorom üzerinde, bölge gerçek bir çöl niteliği kazanırken yağış tutarı, çok seyrek olarak 508 mm’ye erişir. Nem oranı düşüktür. Mart ortalarından mayısa kadar süren sıcak mevsimde, kuzeydoğudan esen tozlu harmattan rüzgârları, kuraklığı önemli ölçüde artırır.
Bitki Örtüsü ve Hayvanlar;
Cılız bitki örtüsü; çalılık, fundalık, bodur ağaçlardan oluşur. Güneyde daha zengin bir bitki örtüsü göze çarpar. Bu bölge ağaçlık savanlar; Sahel Bölgesi ise otlu ve dikenli savanlarla kaplıdır. Irmak boylarında tropikal yağmur ormanları, köylerin yakınında da baobap, salkım, karite, akasya ağaçlan bulunur. Kuzeyde dikenli çalılar ve bodur ağaçlardan oluşan bozkır bitkileri yayılır. Yaylalar, kırmızı, killi ve verimsiz topraklarla örtülüdür. Tarlaların ekime hazırlanması için yakılması da doğal zenginlikleri olumsuz yönde etkilemektedir.
Büyük memeli hayvanların sayısı azalmakla birlikte, yabansığın, çakal, sırtlan, leopar, Afrika yabandomuzu, fil, suaygırı, timsah, Senegal antilopu, ceylan vb hayvanlar ülkede yaşamaktadır. Birçok maymun ve kuş türüyle sivrisinek, çeçe sineği, çekirge, beyaz karınca vb böcekler yaygındır. Böcekler, halk sağlığı açısından büyük tehlike yaratır. Volta Irmağı’nın kolları, zengin birer balık kaynağıdır. Doğal yaşam yönünden zengin olan güneydoğuda, turistler için av alanları vardır.
Ekonomi;
Tarım ve Hayvancılık; Geniş bozkır bölgelerinde hayvan yetiştiriciliği; ırmak vadileri ve vahalarda ise yerleşik çiftçilik başlıca uğraştır. En önemli tarımsal ürünler; pirinç, darı, şekerkamışı, susam, fasulye, mısır, yerfıstığı ve üretimi, son on yıl içerisinde yedi kat artarak 142 bin ton ulaşan pamuktur. Bu ürün daha çok dışsatım için üretilir. Tahıl üretimi ise 1.9 milyon tondur. Bir başka önemli gelir kaynağını da hayvancılık oluşturur. Irmaklardan sağlanan yıllık balık üretimi yaklaşık 7 bin ton; ormanlardan elde edilen kereste 6.7 milyon m3 kadardır.
Doğal Kaynaklar: Maden üretimi yoktur. Ancak, Tambao’da bulunan önemli manganez kaynakları sınırlı ölçüde işletilir. 1966’da kapatılan Poura altın madeninin işletmeye açılması için de yabancı kredi sağlanmasının yam sıra, 1987’de Mali sının yakınında Assakan’da yeni bir altın damarı bulundu.
Kaynak: pixabay.com
Tarihi
Günümüzde ülkede yaşayan topluluklar bölgeye 11. yüzyılda ulaştı. Mossiler, Bobolar ülkeye ilk yerleşen topluluklardı. 14. yüzyılda Mossi ve Gaurma krallıkları kuruldu. Bugünkü Gana’nın kuzeyinde krallıklar kuran Mossiler, Tenkodogo’yu yönetim merkezi yaptılar, bu dönemden sonra şefin soyundan gelen Ouagadougou, Ouahigouya (Yatenga Krallığı), Fada N’Gaurma ve Boussouma gibi yönetim merkezleri kurdular.
Kervan yolları üzerindeki Mossi toprakları, 15. yüzyıldan sonra bir imparatorluğa dönüşerek parlak bir çağa girdi. Puta tapan Mossilerle, Müslüman boyları arasında sürekli savaşlar, çatışmalar oldu. Timbuktu’ya giderken Doriden Aribinda’ya kadar kuzeydoğuyu aşan Heinrich Barth ülkeye gelen ilk Avrupalı oldu (1853). Barth’ı, Alman gezgin Gottlob Adolf Krause (1886), Fransız Louis Gustave Binger ve Kurt von François (1888), François Crozet (1890), Parfait Louis Monteil (1891) izledi. Fransızların ülkeye geldikleri dönemde, Bourkina Faso topraklarında parçalanma başlamıştı. En güçlü Mossi krallıkları Ouagadougou ve Ouhigouya idi.
1894’te ülkeyi sömürgeleştirme çalışmalanna başlayan Fransızlar, 1895’te Ouahigouya’yı 1896’da Ouagadougou’yu, 1897’de Bobo Diulasso’yu koruma altına aldılar. Fransızlar, önceleri Fransız Sudanı’na bağladıkları ülkeyi (Yukarı Senegal-Nijer Birliği), 1919’da ayrı bir sömürgeye (Yukarı Volta) dönüştürdüler. Dakar’da Fransız Batı Afrikası genel valisine karşı sorumlu Edouard Hesling vali yardımcısı olarak atandı. 1932’de sömürgenin niteliği değişerek Fildişi Kıyısı, Nijer ve Fransız Sudanı arasında paylaştırıldı. 1947’de yeniden Fransız Birliği’ne bağlı bir denizaşırı sömürge durumuna getirilerek bir meclis kuruldu.
1958
1958’de, Afrika sömürgelerini Fransa yönetiminde bir araya getiren Fransız Uluslar Topluluğu’na üye bir cumhuriyet oldu. 1947’de kurulan meclisin, 1957′ de ülke için bir yüretme konseyi seçme hakkını elde etmesi, 1958’de özerk cumhuriyetin kurulmasını sağlamış oldu. Daniel Ouezzin Coulubaly, ilk hükümet başkanı seçildi. Coulibaly’nin ölümüyle başbakanlığa getirilen Maurice Yameogo döneminde, Batı Afrika Ülkeleri Birliği Antant Konseyi’ne girildi (1959). 5 Ağustos 1960’ta tam bağımsızlık kazanılınca devlet başkanlığına Maurice Yameogo getirildi. Eylül 1960’ta BM’ye 1961’de, Yukarı Afrika ve Madagaskar Birliği’ne katılan Burkina Faso, bu dönemde çeşitli uluslararası antlaşmalar imzaladı. Ekim 1965’te oyların % 99.98’ini alarak yeniden seçilen Yameogo, bir süre sonra baskı önlemlerine yöneldi. 3 Ocak 1966’da bir hükümet darbesiyle ordu yönetimi ele geçirdi; Sangoule Lamizana devlet başkanı oldu. Sert önlemler alındı, politik etkinlikler yasaklandı.
Dört yıl sonra yeni bir anayasa hazırlanarak sivil yönetime geçiş hazırlıkları başladı. 1970-1972 arasında yeni bir ulusal meclis seçildi. 1973’te baş gösteren kuraklık, ekonomik alanda yeniden ciddi sorunlara yol açtı. 1974’te, ordu, yönetimi tümüyle üstlendi. 1976′ da görülen geçici düzelme, yeni girişimlere öncülük etti, büyük bölümünü sivillerin oluşturduğu bir hükümet kuruldu. 1977’de yeni anayasa onaylandı, 1978’de, Lamizana, ulusal meclis seçimlerinden sonra devlet başkanı seçildi. Ekonomik alandaki sorunların giderek ağırlaşması üzerine, Kasım 1980’de bir askeri darbeyle Albay Saye Zerbo, yönetimi ele geçirdi. Ulusal Kalkınma ve Gelişme Askeri Komitesi’nin (CMRP) başkanlığına getirilen Zerbo, genelkurmay başkanlığı, savunma bakanlığı ve devlet başkanlığı görevlerini üstlendi. Ancak, 5 Ağustos 1983’te düzenlenen bir başka askeri darbeyle Ulusal Devrim Konseyi Başkam Thomas Sankara, devlet başkanlığına getirildi ve ülkenin adı Bourkina Faso (Mutlu İnsanlar Ülkesi) olarak değiştirildi.
1984
1984’te başgösteren açlık tehlikesi üzerine, Afrika Birliği Örgütü, Afrika ülkelerine ve Dünya Gıda ve Tarım Örgütü’ne ivedi yardım çağrısında bulundu. 1985 sonunda, Mali ile baş gösteren sınır anlaşmazlığı, kısa süren bir çatışmaya dönüştü. Ancak, anlaşmazlık giderildi ve soruna yol açan bölge yerleşime açıldı. Ekonomik bunalım sürerken, Başkan Sankara, ağustosta, hükümetin üç yıl için dağıtıldığını; üç generalden oluşan Ulusal Devrim Konseyi’nin, yürütme işlevini üstlendiğini açıkladı. İçeride açlık tehlikesi, Mali ile olan sınır anlaşmazlığına Fildişi kıyısı’nın da eklenmesi, Başkan Sankara’nın sonunu hazırladı. Yüzbaşı Blaise Compaore önderliğinde bir grup subay ve asker, 15 Ekim 1987’de, Sankara’yı devirdi. Kendilerini “Halkçı Cephe” olarak tanıtan darbeciler, Sankara’yı direndiği gerekçesiyle öldürdüler. Komşu Fildişi Kıyısı ve Gana’da çalışan 1 milyonu aşkın Bourkina Fasolu işçi, 1988’de gönderdikleri dövizlerle, ekonominin görece rahatlamasını sağladılar.
Ocak 1990’da Papa II. Jean Paul ülkeyi ziyaret ederek gelişmiş ülkelerin yoksulluk çeken Bourkina Faso’ya ivedi yardımda bulunmaları için çağrıda bulundu.
