Franz Liszt’a ait eserler, besteler. Franz Liszt Piyano konçertoları, Faust senfonisi, senfonik şiirler hakkında bilgi.
FAUST SENFONİSİ
İlk yorumu: 1857 Weimar.
Bu görkemli yapıt aslında büyük orkestra, tenor ses ve erkek korosu için üç ayn karakter resimlemesi, üç ayn senfonik şiirdir: «Faust», «Gretchen» ve «Mephisto».
Birinci bölüm «Faust» dört tema içerir; bunlardan ilki varlığın gizini sürekli devinimlerle, araştırmalarla çözümlemeye çalışan Faust’un ruhsal huzursuzluğunu, ikincisi ülkücülüğünü, üçüncüsü aşk tutkusunu, dördüncüsü ise yapıcı yönünü belirler. Aynı temalar yer yer senfoninin diğer bölümlerinde de görünür, kaybolur.
İkinci bölüm «Gretchen» yalın ve temiz sevginin simgesidir. Kızı çizen tema Faust’un aşk tutkusu gibi viyola eşliğinde görünür İkinci tema duygulu bir karakterle yükselir, bunu izleyen Faust’un aşk temasıyla karışır. Bölüm üç plana dayalıdır; Gretchen teması. Faust teması, birinci planın daha açık ve saydam yinelenişi.
Üçüncü bölüm «Mephisto»da karakter etkili ve garip bir temayla çizilidir. Faust bölümündeki dört tema birbiri ardına ezilmiş büzülmüş olarak dizelenir. Kötü’nün gücü Gretchen’in tatlı portresini de parçalamış. zarif teması cehennem cadısına benzemiştir. Birden görkemli org sesleri duyulur, onu koro ve tenorun Goethe’den aktarılmış dizeleri izler:
Kıyaslamaya yarar gelip geçenler, ölümlüler
Gerçekleşir burada ulaşılması olanaksızlar
Akla bile gelmeyenler yapılıp edilmiş,
Sonuçta sonsuz dişilik bizleri de çekmiş…
PİYANO KONÇERTOSU «Mi bemol mapör» No. 1
İlk yorumu: 1855 Weimar.
Müzik tarihinin büyük piyanisti, geniş kültürlü müzikçisi konçerto alanında ilk eserini 1848’de bestelemiştir. Piyanoya romantik çağ özelliği taşıyan büyük kadrolu bir orkestra eşlik eder, genel yapı sonat biçimiyle ilintisiz, birbirine bağlı dört bölüm üzerine kuruludur.
Birinci bölüm (Allegro maestoso) güçlü, enerjik bir orkestra «tema»sı ile girer, aynı eleman bölümün ana maddesini oluşturur. İkinci bölüm (Quasi adagio) derinliği olmayan, geniş atmosferli şairane bir parçadır. Üçüncü bölüm (Allegretto vivace) tüm özellikleriyle tatlı bir «Scherzo»dur. Partisyona «triangl» adlı vurma çalgının katılması o çağlarda geniş yankılar yapmış, türlü tartışma ve yorumlara yol açmıştır. Son bölüm (Allegro marziale animato) en ayrıntılı noktalarına varıncaya dek bestecinin kendi kişilik ve karakterini yansıtır; mağrur, etkili, daima ilgi çekici. Bu türlü özelliklerle dokulu bir müzik her çağda rolünü oynayacak, peşin bir başarı sağlayacaktır.
Kaynak : wikipedia.org
PİYANO KONÇERTOSU «La majör» No. 2
İlk yorumu: 1857 Weimar.
Solo partisini bestecinin pek sevdiği öğrencisi Hans von Bronsart’ın ilk defa yorumladığı eser önce bir senfonik şiir olarak planlanmış, daha sonra piyano katımıyla ve «konçerto» adıyla yayınlanmıştır. Genel inanç programı açıklanmayan piyanolu bir senfonik şiir olduğu yolundadır. «İkinci konçerto» anlam yönünden «birinci» ile kıyaslanamaz. Büyük ve güçlü sesler yoktur, virtuozite akrobasileri gerektirmez, daha duygulu, daha içten yansır ve bu nedenle doğrudan doğruya kalbe seslenir.
Eser tahta nefesli çalgıların sunduğu düşlü bir melodiyle başlar, bunu piyanonun arabeskleri izler, bu zarif süslemeler orkestranın zorlu bir ritmle korkutucu akorlarına dek sürer. Bu yeni durum tutti ve solo arasına ayrılık getirmiş; barış, solo viyolonselin sunduğu ilk melodiyle yeniden kurulmuştur. Piyano bir kadansla yeni renklerin yansıdığı romantik cümleleri hazırlar, «ana tema»nın marş ritminde belirişiyle eser sona erer.
MAZEPPA «Senfonik Şiir»
İlk yorum: 1849 Weimar.
Besteci «senfonik şiir» konusundaki görüşünü bu yapıtla değiştirmiş, Victor Hugo’nun aynı adlı şiirini olanaklar elverdiğince gerçekçi bir içeriğe oturtarak resimlemek istemiştir. Böylesine sesli bir resimleme çabasının batı müzik kültürünün gerçek amacıyla bağdaşıp bağdaşmayacağı doğal bir sorun olarak ortaya çıkmış ve yıllarca tartışılmıştır. Şiirin özü şöyle: «Ukraynalıların ulusal yiğidi Mazeppa düşmanları tarafından yaralanıp yakalandıktan sonra türlü işkencelerle öldürülmek istenir.
Yiğit ölmeyince bir kısrağın sırtına bağlanarak ovalara salıverilir. Kısrak yaban atları ve aç akbabalar tarafından izlenmekte, kahraman her an ölümü beklemektedir. Uzun bir koşudan sonra hayvan bitkin yıkılır kalır. Yaralı Mazeppa açlık ve susuzluğun etkisiyle gücünü yitirmekte, kötü düşler görmekte, akbabalar yavaş yavaş alçalmakta, saldırıya hazırlanmaktadır. Ancak Mazeppa’nın kendini kolayca bırakmaya niyeti yoktur. Gelecekte kazanacağı zaferlerin sezgisi moral ve yürekliliğini güçlendirmektedir. İşte uzaktan borular duyulmuş, bunu koşan atların nal sesleri izlemiştir. Sesler yaklaşmaktadır. Mazeppa kurtulmuştur. Ukraynalılar onu önderliğe seçerler. Yiğit önder zaferden zafere koşar, düşmandan öcünü alır.»
Müziksel yapı üç bölümde anlatır olaylan; önce steplerde sürüp giden korkunç koşu duyulur. İkinci bölüm Mazeppa’nın imgelerini ve düşlerini çizer. Marş karakterinde üçüncü bölüm kurtuluşun anlatımıdır. Sonlarda Mazeppa teması tüm görkemiyle ortama yayılır, fanfar sesleri zaferi haberler.
LEŞ PRELUDES «Senfonik Şiir»
İlk yorumu: 1854 Weimar.
Senfonik şiir alanında bestecinin en sevilmiş yapıtıdır. 1847’de Kiev’de tanıdığı «ruh, duygu ve akıl» simgesi olarak kabul edip büyük saygı ve sevgiyle bağlandığı Prenses Carolyne von Sayne Wittgensteins adamıştır Liszt bu ünlü verimini. Kadınla arasındaki ilinti yıllarca sürmüş, sanatçının eşini bırakıp Weimar’a gelen Prensesle evlenmesine Papalık izin vermemiştir.
Yapıta «Les Préludes» adının verilişi ünlü ozan Alphonse de Lamartine’in aynı adlı şiirinden esinli olması nedeniyledir. «Yaşamımız, ilk ve önemli noktası ölüm olan bilinmez bir şarkının prelüdler dizisi değil mi?» anlamındaki dizelerle başlayan şiirin müzik yoluyla anlatımı «Leitmotiv» ilkesine dayanır. Sanatçı duygusal bunalımlar, savaşlar ve acılarla dolu bir aşk tablosunu romantik renk ve gölgelerle işlemiş, dinleyiciyi kolay etkileyen bir partisyon doğmuştur.
MACAR RAPSODİLERİ
Franz Liszt Macar çingenelerine özel bir ilgi göstermiş, 1859 yılında «Macar Çingene Müziği» adlı bir kitap yayınlamış, anılarında şu satırlara yer vermiştir: «Çingenelerle sanki onların kanını taşıyormuş gibi yaşadım. Onlarla yıldızlı gökyüzü altında uyudum, çocuklarıyla oynadım, yaşlılarıyla gevezelik ettim. Ve ateş çevresinde müziklerini dinledim.» Sanatçı bu müziklerden derledikleriyle 15 adedi 1851 – 1855, 5 adedi 1879 -1886 yıllan arasında olmak üzere piyano için 20 Macar Rapsodisi bestelemiş, bunlardan yalnız 20’nci Rapsodi yayınlanmamıştır.
Bu verim o çağlarda, Avusturya egemenliği altındaki Macaristan’a karşı sevgi ve ilgiyi artırmış, ancak yüzyılımızın iki aydın ve yetkili Macar müzikçisi, Bartok ve Kodaly’nin incelemeleri çingenelerden ayrı ulusal Macar müziğinin varlığı ve zenginliğini ortaya koymuştur. Bu nedenle bu iki sanatçı Macar Rapsodilerinin «Çingene Rapsodileri» adıyla tanınmasının daha uygun olacağını savunmuşlardır. Liszt’in rapsodilerinden bazıları daha sonra orkestraya uygulanmıştır. En ünlüsü, orkestralaması orkestra yöneticisi Leopold Stokovski tarafından yapılan 2 sayılı rapsodidir.
