Çamaşırhanelerde çamaşırları temizlemek için kullanılan suyun özellikleri nelerdir? Suyun sert olması, sertlik derecesi hakkında bilgi.
Çamaşırhanede Kullanılan Suyun Özellikleri
Çamaşırhaneye gelen çamaşırlar arasında en fazla yekun tutan grup, “beyazlar” adı verilen yatak takımlarıdır. Arkasından, masa örtüleri ve peçete takımları gelir. Bu iki grubun temizliği, bakımı çamaşırhanenin zamanının % 65’ni kapsar. Bu çamaşırlara harcanan zamanın iyi kullanılması, temizliğin mükemmel olması için, suyun ve kullanılan ilaçların iyi kalite olması gerekir.
Karmaşık çamaşır yıkama araçlarının yanında, çeşitli temizleme ilaçları, çeşitli lif ve aprelerin piyasaya çıkmasıyla çamaşır yıkama metodları pek çok değişikliklere uğramıştır. Çamaşır, ister elde isterse otomatik çamaşır makinesinde yıkansın, yıkama işlemi için su, deterjan, sabun, ağartıcı bir maddelerle yola çıkılır. Su, kumaştaki kirleri yumuşatır ve uzaklaştırır. Deterjan veya sabun, suyun yüzey gerilimini azaltır ve kumaş için nüfuz etmesini sağlar. Toz ve benzeri maddeleri kirleri köpüğün yüzeyinde tutar. Ayrıca, yağlı kirleri de emülsiyon haline getirir. Makinenin hareketi, çamaşırın kıvrılıp bükülmesi ve açılmasını sağlar. Bu işlemde, suyu kumaşa ve kumaşı suya doğru hareket ettirerek kirin kumaştan ayrılmasını sağlar.
Suyun Sert Olması : Suyun sert olması, kumaş liflerini yıpratır; çamaşırı sertleştirir ve ömrünü kısaltır; aynı zamanda çamaşır makinelerinin taş bağlamasına sebep olduğundan, suyun geç iletilmesine sebep olur. Bu sebeple, suların sertliğinin giderilmesi gerekir. Sudaki sertliğin sebebi, sularda erimiş halde bulunan toprak alkalileri kalsiyum ve magnezyumdur. Kalsiyum ve magnezyumun sularda, en fazla görülen tuzları, bikarbonat sülfat veya klorür halde bulunanlarıdır. Kalsiyum, magnezyum bikarbonatlardan oluşan sertliğe “geçici sertlik” kalsiyum ve magnezyum sülfat veya klorür tuzlarından oluşan sertliğe de “kalıcı sertlik” adı verilir. Geçici ive kalıcı sertlik, sabunlarla çökelti meydana getirmesiyle kedilerine belli ederler. Buna sabun kesiği de denir.
Suya karıştırılan sabun, köpük meydana getirmeden süt görünümlü bileşik meydana getirir. Bu durum, sabunun çok harcanmasına sebep olur. Sabun kesiği denilen çöküntü maddesinin, çamaşırlarda gevşemiş olan kirleri yakalama özelliği vardır. Bunun da kumaş üzerine yerleşmesi halinde, temizlenmesi çok güçleşir. Çamaşır üzerinde olumsuz etki meydana getirir. Bu sebeplerden dolayı, çamaşırın suyunun sertliği giderilerek yumuşatılması gerekir.
Suyun yumuşatılması; kalsiyum, mağnezyum bikarbonatlardan meydana gelen geçici sertlik kaynatarak giderilebilir. Kaynayan suyun içindeki bikarbonatlar, suda erimez ve kalsiyum karbonat haline geçer. Kalsiyumun bir miktarı bu yolla, çökeltilerek su yumşar. Ancak, bu çökeltiler kazanlarda, borularda taşlaşarak cihalarm kısa zamanda bozulmasına sebep olurlar.
Kalıcı sertliğin giderilesi için, suya alkali karbonat (çamaşır sodası) konabilir. Sodanın konabilmesi için de suyun sertlik derecesinin bilinmesi önemlidir. Sertlik derecesi, çevredeki su depolarından kolaylıkla öğrenilebilir. Ankara suyunun sertlik derecesi 18 dir. Aşağıdaki cetvel, sertlik derecesine göre kullanılan soda miktarını göstermektedir.
Deney : Biraz kaynar su içinde bir miktar soda eritilir. Yumuşatılacak suya ilave edilir. İyice karıştırılır. Bu işlemden sonra, su yüzünde beyaz tabaka meydana geldiği ve bir süre sonra, dibe çöktüğü görülür. Yukarıdaki listede de görülüdüğü gibi yeteri kadar, soda ilave edildiği takdirde, suyun yumuşadığı görülür.
En başarılı su yumuşatma yöntemi, iyon değişimi ile yapılır. Bunda sertlik yapan Ca++ veya Mg++ iyonu, Na+ iyonu ile yer değiştirerek zararsız hale getirilir. Bu olayın esası, tabii ve suni zeolitlerin özelliklerine dayanır. Zeolit, sodyum alüminyum silikattar, (-) negatif merkezlerine sahiptir. Yüzeydeki bu negatiftik merkezleri, esasen (+) artı yüklü olan katyonları tutabilme özelliğine sahiptir. Böyle bir madde içerisinden NaCI çözeltisi geçirilmek suretiyle Na yüklemek mümkündür. Bu maddenin kendisi, suda çözülmez; fakat, yüzeydeki sodyum kolayca kalsiyum ve magnezyumla yer değiştirir. Yani, içerisinden geçen sert su içindeki Ca++ ve Mg++ iyonlarını yakalayıp, kendi yüzeyindeki Na+ iyonlarını suya verir. Bu suretli su sodyumlu, fakat kalsiyum ve magnezyum iyonlarından arıtılmış yumuşak su haline gelir.
Zeolit ile işleyen aygıtlar ticarette permutit, vebolit gibi adlarla satılırlar. Bu aygıtlarla yapılan yumuşatma işlemi, tamdır. Büyük oteller, bu aygıtları çamaşırhanenin ana giriş soğuk su borusuna bağlarlar ve suyun girişte sert, çıkışta yumuşak olarak dağıtımı yapılır. Bu tür aygıtların içinde bulunan maddeler, zamanla etkisini kaybedeceğinden zaman zaman yenilemek veya temizlemek gerekir.
