Cengiz Han kimdir? Moğol Hanı Cengiz Han hayatı, biyografisi, hükümdarlık dönemi önemli olaylar hakkında bilgi.
Cengiz Han; Büyük Moğol İmparatorluğu’nun kurucusudur (Dülün Bolak 1155-Kansu 1227). Asıl adı Timuçin. 1167’de babası öldüğünde kabilesi dağıldı. Bir süre sonra kimi Moğol önderlerince han ilan edildi. Kabileler arasındaki çekişmeler dolayısıyla Tatarlara karşı Kerayit ve Çin birlikleriyle ortak hareket etti. 1194’te yapılan savaşın kazanılmasında yararlık gösterdi. Çin hükümdarı kendisine askeri rütbe verdi. Bundan sonra yaklaşık on yıl süren karışıklıklar döneminde Cengiz Han, Kerayit Hanı Tuğrul ile birlik olduysa da Camuka ve öteki prenslerle çatışmasını yitirerek Balciyuna Gölü kıyısına çekildi.
Başarılı baskınlarla bazı kabileleri kendine bağladı. Onan Irmağı kıyısında toplanan bir kurultayda Cengiz adıyla hakan ilan edildi (1203). Önce kabileleri bir devlet örgütü içinde toparlamaya çalıştı. 1206′ da Moğolistan’ın batısında bulunan Naymanian egemenliğine aldı. Aynı yıl, Moğolistan’ın tamamı yönetimine geçti. Daha sonra, Moğolistan’ın dört bir yanına seferler gerçekleştirdi. Tan-gut ülkesinden bol ganimetle döndü. Buraya daha sonra birçok seferler yaptı.
Sonunda Tangut ülkesinin hükümdarı kızını Cengiz Han’a verip akrabalık kurmak zorunda kaldı. Daha sonra, Kuzey Çin’de bulunan Kin Sülalesi’ne karşı savaşlara başladı. 1211’de başlayan savaşlar uzun sürdü. Moğolistan’ da yalnız 2.000 asker bırakan Cengiz Han, arka arkaya Çin Orduları’nı bozguna uğrattı. 1213’te Moğol Orduları Pekin önlerine kadar geldi. Burada yapılan bir barış antlaşmasıyla, Cengiz Han, bir Çin prensesiyle evlendi. Barış dönemi uzun sürmedi.
Cengiz Han, 1215’te Pekin’i kuşattı.
Kenti teslim aldıktan sonra Moğolistan’a döndü. Çin’ e karşı savaşlar yeniden başladıysa da, kendisi gitmeyerek komutanlarını gönderdi. 1216’da İli Vadisi’ndeki Almalık Kenti’ni ele geçirdi. Düşmanlarını izlemekle oğlu Cuci’yi görevlendirdi. Önce Merkitlerin üzerine yürüyen Cuci, Kırgız bozkırlarında şimdiki Turgay Kenti yakınında onları yok etti. Ancak Harizm Ordusu burada baskın yaparak Moğol ilerleyişini durdurdu. 1219’da 450 kişilik bir Moğol kervanı, Otrar Kenti’nde saldırıya uğradı. Bu olay Moğol hükümdarıyla Harizm hükümdarının arasını açtığı gibi, îslâm dünyasına Cengiz Han’ın dehşetini de getirdi.
Cengiz Han
Bu olay Cengiz Han’ı batıya yöneltti.
Büyük bir ordu ve dört oğluyla birlikte Harizmşah topraklarına girdi. Harizmşah Ordusu, Moğollardan daha kalabalık olmasına karşın fazla dayanamadı ve yenilerek geri çekildi. Moğollar batı bölgesinde kuşatmalarını sürdürdüler. Özellikle Cebe Han, kuzeydeki Güçlük Han’ın topraklarını tümüyle ele geçirip Nayman Devleti’ni ortadan kaldırdı. Cengiz Han Buhara üzerine yürüdü. Boğol Orduları’nın bir kolu batı yönünde Azak Denizi’ne kadar ilerlerken öteki bir kol da güneye yönelip Sind ve Peşaver’e kadar uzandı. Otrar halkı acımasızca yok edildi.
Böylece kısa sürede Maveranünnehir ve Harizm’de Moğol egemenliği sağlanmış oldu. Cengiz Han, 1223’te Kulanbaşı bozkırında 1224 yazında da İrtis Irmağı kıyılarında kaldı. Moğolistan’a 1225’te döndü. Bu yıl içinde Hsia Devleti’ne karşı bir sefer daha düzenledi. Kentin merkezi ele geçirildikten birkaç gün önce de öldü. Cesedi Moğolistan’a getirilerek Onan ile Kerülen ırmaklarının doğduğu yerde, Burhan Haldun Dağı’na gömüldü. Cengiz Han, üçüncü oğlu Ögeday’ı ardıl seçti.
