Cümleye hakim olan duygular, kavramlar nasıl anlaşılır, hangi duygu, nasıl ifade edilir? Cümleye Hakim Olan Duygular örneklerle anlatımı.
CÜMLEYE HAKİM OLAN DUYGULAR (KAVRAMLAR)
Pişmanlık:
Kişinin yaptığı bir işin ya da davranışın olumsuz sonucunu görerek üzüldüğünü anlatan cümlelerdir.
> Keşke annemin sözünü dinleseydim.
Örnek Soru :
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde pişmanlık duyulduğu anlatılmaktadır?
A) Uzun yıllar memleketimden ayrı yaşadım.
B) Her geçen gün işim zorlaşıyor.
C) Yüreğime ansızın bir hüzün çöküverdi.
D) Bu işe başlamasaydım iyi olacaktı.
Çözüm :
D seçeneğinde, başlanılan bir işten pişmanlık duyulduğu anlatılmaktadır.
Cevap D
Yakınma: Bir kişinin yaşanan olumsuzluklarla ilgili hoşnutsuzluğunun anlatılmasıdır.
Örnek Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yakınma” söz konusu değildir?
A) Zaman mı kaldı bunları yapmaya?
B) Hangi gün zamanında geldi ki?
C) Odanı hiç düzenli görmeyecek miyim?
D) Bu sözle düşündürmeyi mi amaçladınız?
Çözüm :
A seçeneğinde bir işin yapılması için gereken zamanın kalmadığından, B seçeneğinde kişinin zamanında gelmeyişinden, C seçeneğinde odanın düzensiz kullanılmasından yakınılmaktadır. D seçeneğinde ise yakınma söz konusu değildir. Cevap D
Abartma:
Bir olayı veya herhangi bir şeyi olduğundan daha fazla ya da daha az göstermeye denir.
> Dünyalar kadar işim var.
> Bir fıkra anlattı ki güle güle öldük.
Merak:
Bir şeyin iç yüzünü öğrenmek veya anlamak istemek birini veya bir şeyi tanımak istemek, kaygılanmaktır.
> Acaba bu paketi kim gönderdi?
Şaşma:
Umulmayan, beklenmeyen ya da olağanüstü bir olay, durum ya da varlık karşısında beliren duyguların anlatıldığı cümlelere denir.
> Ne kadar da büyümüşsün sen böyle!
> Bunu bana nasıl yaparsın?
Küçümseme:
Bir şeye veya kimseye gerçek değerinden daha az değer vermek, onu küçük görmek demektir.
> Böyle bir şiiri çocuklar da yazar!
> Biz senin gibi ressamları çok gördük!
Olasılık:
Bir olay ya da durumla ilgili kesin olmayan, olabilir/olmayabilir özelliği taşıyan görüşlerin anlatıldığı cümlelere denir.
> Çocuklar çoktan gelmiş olmalı.
> Öğleden sona yağmur yağabilir.
Tahmin:
Kimi ipuçlarına ve bilgilere dayanarak bir olayı veya herhangi bir şeyi kestirmektir.
> Okuldan gelince hemen acıktığını söyleyecektir.
Davranış:
Birine veya bir şeye karşı alınan tavır, muamele, hareket tarzı, tutumdur.
> Arkadaşına çok soğuk davrandı.
Özlem:
Hasret, bir kişi veya bir şeyi görme arzusu, onlara kavuşma isteğidir.
> Çocukluğumuzda ne de güzel oynardık.
Öneri:
Bir işin, davranışın yapılmasıyla ilgili yol gösterme, görüş belirtme anlamı taşıyan cümlelerdir.
> Yazacağınız romanın dili sade olmalı.
> Ders çalışırken kısa notlar tutarsan iyi olur.
Varsayım:
Gerçekleşmemiş bir eylem veya durumu gerçekleşmiş gibi kabul edip onunla ilgili bir yargı içeren cümlelere denir.Varsayım “diyelim ki, varsayalım ki” gibi sözlerle yapılır.
> Diyelim ki otobüsü kaçırdın, ne yaparsın.
> Tut ki beklediğiniz para gelmedi.
Ön yargı:
Bir olay, durum ya da kişi ile ilgili araştırma, inceleme yapmadan olumlu veya olumsuz görüş bildirmeye denir.
> Bu çocuk sınavı kazanamaz.
> Yönetmenin son filmi çok beğenilecek.
Uyarma:
Herhangi bir konu, sorun ya da olumsuz durumla ilgili ikazlar, hatırlamalardır.
> Acele etmezsek otobüsü kaçıracağız.
> Kışın zincir takmadan yola çıkmayın.
Beğenme (Takdir etme):
Bir nesnenin ya da kişinin hoşumuza gitmesi, onun beğenimizi kazanmasıdır.
> Bu tablo duvara çok yakışmış.
> Arkadaş dediğin böyle olur!
