Dilhan Eryurt kimdir ve ne yapmıştır? NASA’da çalışmış ilk Türk kadın olan Dilhan Eryurt’un hayatı, çalışmaları ve başarıları hakkında bilgi.
Dilhan Eryurt (1926 – 13 Eylül 2012)
Dilhan Eryurt 1926 yılında İzmir’de doğmuştur. Babası Abidin, Ege Bornova’da şimdiki Ege Üniversitesi’nin temelini oluşturan Yüksek Ziraat Mektebi’ni kurmak üzere İzmir’de görevlendirilmiştir. İlkokulu Mimar Kemal İlkokulu’nda bitirmiş; birkaç yıl ailesi ile İstanbul’da yaşadıktan sonra, yine ailesi ile Ankara’ya gelmiştir. Ankara Kız Lisesi’ni başarıyla bitiren Dilhan Eryurt, Hasan Ali Yücel’den ödül olarak Atatürk’ün Nutku’nu almıştır. Daha sonra birçok ödül alacak, ancak en kıymetlisinin bu ödül olduğunu söyleyecektir.
Üniversite için İstanbul’a giden Dilhan Eryurt, İstanbul Üniversitesi Yüksek Matematik ve Astronomi Bölümüne girmiştir. 1933 yılında İstanbul Üniversitesi yeni bir yapılanma içine girmiştir. Yine bu dönemde Avrupa’daki, özellikle de Almanya’daki siyasi çalkantılar sonucunda, ülkelerini bırakıp birçok bilim adamı Türkiye’ye gelmiştir. Bu sırada Dilhan Eryurt da astronomiye merak sarmıştı. Astronomiyi esas ders olarak matematiği de ona yardımcı ders olarak almıştır.
Üniversiteyi bitirdikten sonra hocası Tevfik Oktay Kabakcıoğlu ile birlikte Ankara’ya Fen Fakültesi’nde astronomi bölümünü kurmak üzere gelmiştir. İlkin kadro olmadığı için burada fahri olarak çalışmıştır. Bu durum iki yıl böyle devam etmiştir.
Dilhan Eryurt 1953’te Amerika’ya, Michigan Üniversitesi’ne gitmiş; ancak oradaki hocalarının ısrarına rağmen yurduna geri dönmüştür. Döndükten sonra Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Astrofizik dalında asistan olmuştur. O sırada kürsüde bulunan Dr A. E. Kreiken’ın yanında doktorasını tamamlamış, yine aynı dalda doçentlik çalışmalarını sürdürmüştür. Ona profesör olması teklif edilmesine rağmen, o bilgisini artırmak ve kendisini geliştirmek üzere Uluslararası Atom Araştırma Kurumu tarafından verilen bursla Kanada’ya gitmiştir. Orada bilgisayarla tanışmıştır. Henüz Türkiye’de bilgisayar bilinmemektedir. Hesap makineleriyle saatler alan bir işlemin bilgisayarla birkaç dakikada yapılabildiğini görmüştür.
NASA’da Çalışmaları
Daha sonra Amerikan Soroptimistler Derneği’nden aldığı bir bursla Indiana Üniversitesi’nde görev almıştır. Daha sonra National Academy of Sciences bursu ile NASA’daki Uzay Araştırma Merkezinde çalışmaya başlamıştır. O tarihlerde burada çalışan tek kadın araştırıcıdır.
O daha sonra çalışmalarını Goddard Uzay Enstitüsü’nde devam ettirmiştir. Burada özellikle Güneş ve gezegenlerle ilgili bilgiler yeniden gözden geçirilmekte idi. İnsanların Güneş ve gezegenlerden etkilenimini, sıcaklık, yoğunluk ve ışık esas alınarak incelemekteydi; kısacası Güneş sistemi tartışmaya açılmıştı. Bu çalışmalara katılan Dilhan Eryurt dünyanın hemen her yerinden bu enstitüye gelen araştırmacılarla birlikte araştırmalara katılmış; Güneşten gelen nötrinoların teorik olarak hesaplanmasına yönelik önemli çalışmalar yapmıştır.
Dilhan Eryurt 1968 yılında yurda dönmüş; ODTÜ Fizik Bölümüne gelmiştir. Orada bir yıl çalıştıktan sonra, 1969-1973 yılları arasında yeniden NASA’ya dönmüştür. 1973 yılında ise tekrar ODTÜ Fizik Bölümüne gelmiştir. 5 yıl süre ile Fen Edebiyat Fakültesi Dekanlığı yapan Dilhan Eryurt 1993 yılında emekli olmuştur.
Bilimsel çalışmalarıyla konusuyla ilgili el kitaplarında yer alan ve birçok ulusal ve uluslararası toplantıya katılmış olan Dilhan Eryurt TÜBİTAK Ulusal gözlemevi projesinin ortaya çıkmasında da önemli rol oynamıştır.
