Domatesin özellikleri nelerdir? Domates nasıl yetiştirilir, bakılır, domatese uğrayan hastalıklar nelerdir, hakkında bilgi.
Domates; Bugün yaz sebzeleri arasında büyük bir yeri olan domates eskiden ancak süs bitkisi olarak yetiştirilirdi. Gerçekten de, domatesin yeşil yapraklar arasında kırmızı kırmızı çok hoş bir görünüşü vardır. Domatesin besin olarak yenilmesine ancak 18’inci yüzyılda başlanmış, vitamin bakımından zenginliği anlaşıldıktan sonra daha büyük bir değer kazanmıştır.
Domateste bol miktarda A ve C vitaminleri vardır. Ayrıca, B1, B2 vitaminleri de bulunur. Bundan dolayı, çiğ olarak yenilen domates, içilen domates suyu bize bol vitamin kazandırır.
Buna karşılık, domateste oksalat denilen bir cins tuz vardır ki bu, bazı bakımlardan zararlı olabilir. Meselâ, böbreklerinde taş olanların çok domates yemeleri doğru değildir.
Domates Nasıl Yetiştirilir?
Bugün hemen her yemekte gerek doğrudan doğruya domates, gerek suyu, salçası kullanılır, salatası yapıldığı gibi ayrıca suyu da serinletici bir içecek olarak aranır.
Domates ılık iklimli ülkelerde yetişir; sıcak yerlerde daha çabuk olgunlaşır, rengi de tam kırmızı olur Kumlu toprakları severse de killi topraklarda da yetişir. Tohumlar önce yastıklara ekilir, filizlendikten sonra, ilkbaharda bahçelerdeki, tarlalardaki gübreli topraklara aktarılır. Yalnız, bu sırada havalar iyice ısınmış olmalıdır; çünkü domatese soğuk, don çok dokunur.
Domates fidelerinin dikileceği toprağa iyice yanmış çiftlik gübresi konur. Turfanda domates elde etmek istenirse buna kimyasal gübre de katmalıdır. Büyük ölçüde domates yetiştirilen yerlerde kimyasal gübreler suda eritilerek verilmelidir. Domatesler çiçek açtıktan sonra bu suya sığır gübresi şerbeti de karıştırılırsa daha iyi ürün alınır. Domatesler ceviz kadar olunca bol su vermeli, toprak kurumaya başlayınca toprak çapalanmalıdır.
Domatesin birçok türü vardır. Başlıca yer domatesi, sırık domatesi olarak ikiye ayrılır:
- Yer Domatesi. Dilimli, çok çekirdeklidir, eti de gevşektir. Bunun için, daha çok, yemeklere konmada, suyunu çıkarmada, salça yapmada kullanılır.
- Sırık Domatesi. Az çekirdeklidir, eti daha serttir. Salata yaparken bu cins domates aranır.
Yer domatesi bodurdur, pek boy atmaz, dalları kalındır. Yerli domateslerin çoğu bu türdendir. Sırık domatesinin yerli cinsi en iyi İstanbul çevresinde yetişir. Rengi daha kırmızı, tadı daha lezzetlidir. Sırık domatesleri, boy atmaya başlayınca, sırığa alınır, domatesler yüksekte daha iyi güneş görerek gelişip büyür.
Domatesin Hastalıkları
Ev bahçelerinde domates oldukça kolay yetiştirilebilecek bir bitkidir. Yaz günü bahçeden taze taze domates koparıp kullanmak zevkli olur. Yalnız, domateslere dadanan bazı hastalıklar vardır ki bunlar zamanında önlenmezse domateslerimize verdiğimiz emekler boşa gider.
Domatesin uğradığı hastalıkların çoğu mantarlardan ileri gelir. Bu arada, domatesin yapraklarında lekeler olur. Bu lekeler yaprakların üstünde sarımtırak yeşil, altında ise kahverengidir. Az bir zaman sonra yapraklar kıvrılıp kurur. Yapraklarda leke görülür görülmez üstür, %2 solbar eriyiği serpmelidir.
Mildiyu da domatesin uğradığı başlıca hastalıklardan biridir. Yaprakların üzerinde esmer lekeler olur, bunlar sonra saplara, gövdeye de geçer. Mildiyuya karşı bordo bulamacı kullanılır. Bordo bulamacıyla ilâçlanmış domatesleri yemeden önce bol suyla yıkamalıdır.
Domates kanseri denilen hastalıkta dalların önce köke yakın kesimleri sararır, yeşil kısımlar gittikçe solar, bitki kurur. İlâcı yoktur, hastalanan bitkileri yakıp ötekileri kurtarmalıdır. Domatesin düşmanları arasında mayısböceği, danaburnu gibi böcekler de vardır.
