Embriyo Nedir? Nasıl Oluşur? Embriyonun Gelişim Evreleri ve Tamamlanması

0
Advertisement

Embriyo nedir, nasıl oluşur? Emriyonun memelilerde, insanda gelişim evreleri nelerdir, nerede tamamlanır? Embriyonik Gelişim Aşamaları

Bir embriyo, bir yumurtanın (bir kadından elde edilen) sperm (bir erkekten elde edilen) tarafından bir cinsel üreme yöntemi olarak döllenmesinin ardından ökaryotik organizmaların erken gelişim aşamasını ifade eder. Hayvanlarda, yumurta ve spermin füzyonundan kaynaklanan ilk diploid hücre, ebeveyn hücrelerinin her birinden gelen genetik bilgilerin (DNA) yarısını içerir ve bir zigot olarak adlandırılır. Zigot mitozla bölünmeye başladığında, erken çok hücreli organizmaya embriyo adı verilir. İnsanlarda, embriyonik gelişim aşaması, gebeliğin 5. haftasından 11. haftasına kadar olan dönem olarak tanımlanır. Bu aşamadan sonra embriyo bir fetüse geçiş yapar. Bitkilerde embriyogenez süreci döllenme zamanından uyku haline kadar uzanır.

Embriyonun Gelişimİ

Memeli Embriyonik Gelişim Aşamaları

Türler arasında bazı içsel farklılıklar olsa da, çoğu omurgalı türünün embriyoları, embriyogenez sırasında aynı işlemleri içerir. Dikkate değer farklılıkların çoğu, gelişimin sonraki aşamalarında daha belirgin hale gelme eğilimindedir. Memelilerde embriyogenez aşağıdaki farklı aşamalarda ilerler:

Bölünme

Döllenmenin ardından, zigot, büyüme eksikliği olan bir şekilde mitozla bölünmeye başlar ve sonuçta ortaya çıkan hücre kümesi, ilk döllenmiş hücre ile aynı boyutta kalır (aşağıda gösterilmiştir). Dört bölünme turundan sonra, 16 hücreli kümeye morula adı verilir. Morulayı oluşturan hücreler, sonunda trofoblast adı verilen bir dış katman ve embriyoyu oluşturacak olan iç hücre kütlesi olarak adlandırılan bir iç hücre kümesi oluşturur. Sıvı daha sonra trofoblast ve iç hücreler arasındaki boşluğu, embriyonik kutup olarak adlandırılan bir kutba bağlanan iki hücre oluşumu ile dolduracaktır.

embriyo aşamaları

Advertisement

Blastula

Yedi bölünme turundan sonra, 128 hücreden oluşan hücre kümesi blastula olarak bilinir. Blastula, blastosist olarak adlandırılan bir iç hücre kütlesini çevreleyen blastoderm olarak adlandırılan dairesel bir hücre tabakası ile karakterize edilir (aşağıda gösterilmiştir). İki hücre grubu arasında bulunan sıvı dolu boşluk, blastocoel olarak adlandırılır. Bu aşamada, yukarıda açıklandığı gibi trofoblast, sinsitiyotrofoblast adı verilen bir dış katmana ve sitotrofoblast adı verilen bir iç katmana bölünür. Bu katmanlar embriyoyu oluşturmaz, ancak sonunda plasentanın oluşmasına yardımcı olur. İç hücre kütlesi olarak adlandırılan iç hücre kümesi de bu aşamada organizasyona girmeye başlar.

Blastula

Blastula

İç hücre kütlesinin merkezinde, endoderm adı verilen düz, farklılaşmış hücrelerden oluşan bir katman bulunur. Endoderm, büyüyen embriyoya besinler ve plasenta oluşumu tamamlanana kadar bir kan kaynağı sağlayacak olan yumurta sarısı kesesini oluşturur. Kalan hücreler arasında, dibi ektoderm adı verilen prizmatik hücrelerden oluşan amniyotik boşluk oluşur ve embriyonik disk adı verilen bir yapı oluşturur. Embriyonik disk daha sonra konformasyonu değiştirmeye başlar ve yumurta sarısı kesesi ile bir gözenek oluşturur. Ektodermin hücreleri endodermle buluşmak için yavaş yavaş alçalır. Üçüncü bir hücre tabakası da oluşur ve endoderm ile ektoderm arasında yanal olarak yerleştirilir. Bu katmanlara tohum katmanları adı verilir ve sonunda organizmanın çeşitli dokularını oluşturacaktır. Ayrıca bu aşamada embriyonun rahim duvarına implantasyonu gerçekleşir.

Gastrula Aşaması

Üç germ tabakası oluşturulduktan ve blastulanın merkezine doğru hareket ettikten sonra, embriyo bir gastrula olarak adlandırılır (aşağıda gösterilmiştir). Blastula aşamasında çeşitli hücre tiplerinin farklılaşması meydana gelse de, hücrenin üç ayrı katmana bölünmesi gastrulasyon olarak bilinir. Gastrulasyon tipik olarak gebeliğin üçüncü haftasında meydana gelir ve süreç embriyonik diskin orta çizgisi boyunca ilkel çizgi adı verilen kalın bir yapının oluşmasıyla başlar. İlkel çizgi, embriyonun ana eksenlerini (sol, sağ, kraniyal ve kaudal taraflar) tanımlar.

Gastrula

Embriyonik diskin kraniyal ucunda, ilkel çizgi ilkel bir düğüm oluşturmak için genişler ve orta hat boyunca kaudal uca uzanmaya ve ilkel bir oluk oluşturmaya başlar. Bu noktada, dış hücre tabakası içe doğru katlanmaya başlar ve ilkel çizgi boyunca istila adı verilen bir işlemle kopmaya başlar. İçe doğru hareket eden ilk hücreler, hücrelerin dış katmanının yerini alır ve bunların yerini, kesin endoderm adı verilen yeni bir hücre katmanı alır. Embriyonun içinde, içselleştirilmiş hücreler birleşir ve kesin ektodermi oluşturur. Kesin ektoderm ve endoderm arasında bulunan hücre grubu, kesin mezodermi oluşturur.

Organogenez Aşaması

Çeşitli katmanlar oluşturulduktan sonra, her biri gelişmekte olan embriyo içinde organogenez olarak bilinen doku ve organlara farklılaşmaya başlar. Ektoderm, merkezi sinir sistemini oluşturan nöral tüpe, periferik sinir sistemini oluşturan nöral krete ve epidermis cildi, saçı, iç kulağı, gözleri ve ağzı oluşturacaktır. Ektoderm ayrıca yüz kıkırdağını, diş dentini, yağ bezlerini ve melanositleri oluşturur. Mezoderm böbreklerin, kasların, gonadların, kemiklerin, kırmızı kan hücrelerinin ve dolaşım sisteminin oluşumuyla sonuçlanacaktır. Endoderm akciğerleri, mesaneyi, tiroidi ve pankreası oluşturacaktır. Kalp, tipik olarak gebeliğin üçüncü haftasından hemen sonra gastrulasyondan sonra ortaya çıkan ilk organdır. Organogenez ve hücresel farklılaşmanın çeşitli süreçleri hamileliğin 11. haftasına kadar devam eder. Bu noktadan sonra embriyo bir fetüse dönüşür.

Advertisement

Bitki Embriyonik Gelişimi

Bitki embriyogenezi, hayvanlara benzer şekilde, döllenme yoluyla ovülün döllenmesi yoluyla eşeyli üremenin bir sonucu olarak meydana gelir. Ortaya çıkan diploid zigota, birlikte tohumu oluşturan bir endosperm eşlik eder. Endosperm, büyüyen embriyoyu besleyecek yoğun besinlerden oluşur. Asimetrik hücre bölünmesinden sonra, embriyoyu oluşturan küçük bir apikal hücre ve endosperm yoluyla embriyoya besin sağlayan daha büyük bir bazal hücre oluşur. Sekiz hücreli aşamada, embriyo düzleşmeye başlar ve sonunda ateş meristemini, kotiledonları, hipokotili, kökleri ve kök meristemini oluşturacak yapıların eksenini oluşturur. Bitkilerde embriyonik aşama, bitki tohumdan büyümeye başladığında çimlenme ile sona erer. Bu aşamada bitkiye fidan denir. Bitki embriyogenezinde yer alan spesifik süreçler, bitki türüne bağlı olarak farklılık gösterir.


Leave A Reply