Eshilos (Aiskhylos) kimdir? Eshilos hayatı, biyografisi, eserleri, şiirleri hakkında bilgi.
Eshilos (Aiskhylos); Eski Yunan tragedya şairidir (Eleusis İÖ 525 ?-Gela/Sicilya 456). Tragedya edebiyatının üç büyük yaratıcısından (öteki ikisi Sophokles ve Euripides) birincisidir; bu yüzden bazı metinlerde tragedyanın babası diye anılır.
Soylu bir aileden yetişti, Marathon Savaşı’nın kahramanı sayılan ağabeyi Kynaegiros gibi döneminin önemli savaşlarına katıldığı ve ün kazandığı bilinir, yazdığı eserler kadar askerlik ve yurtseverlik başarılarıyla da övündüğü, kendi hazırladığı mezar yazıtından da bellidir: “Eurphorion’un oğlu Atinalı Aiskhylos, bu anıtın altında yatmaktadır. Kendisi verimli Gela’da öldü. Herkesçe bilinen değerine, Marathon ormanı ve bu değerin tadını tatmış olan uzun saçlı Persler de tanıktır.” İlk tiyatro başarısını 484’teki şenliklerde kazandı; 468’de Sophokles zaferine kadar 16 kez birincilik kazanan eserler yazdı. Sicilya’ya gitmesi ve Sirakuzai’de uzun yıllar geçirmesi, tragedyalarının değer ve ilgi yitirmesiyle Perikles döneminin karşıt tutumuna bağlıdır. Eser sayısının 70’ten az olmadığı hatta 90’a ulaştığı konusunda değişik söylentiler vardır. Gerçekte elde bulunan Aiskhylos tragedyaları yalnızca yedidir.
Bütün Mitosları ve Yunan tarihini iyi bilen Aiskhylos’un günümüze ulaşan eser kadrasuyla yetinmemiş olması doğaldır. Yazılış sırasıyla eserleri: Hiketides (Yakarıcı Kızlar) 490; Persai (Persler) 472; Hepta Epi Thebas (Thebai’ye Karşı Yediler) 467; Prometheus Desmotes (Zincire Vurulmuş Prometheus) 465; Agamemnon (458); Khoephoroi ve Eumenides (458); son üç eser bir konuyu üç bağımsız bölümde işlediği için bir trilogyadır. Kamuoyunun sözcülüğünü yapan koronun karşısına ikinci oyuncuyu da katarak diyaloğu zenginleştiren, konularını tarih ve düş gücünün katkısıyla güçlendiren, adalet düşüncesini ve haklılık sınırlarını işleyen, insanın yazgısıyla çözümsüz çatışmasını konu edinen üstün bir şiir değeriyle tragedyayı seçkin bir edebiyat türü yapan ilk kişi Aiskhylos’tur.
Başlıca eserlerinin özetleri:
Agamemnon, Yunan tiyatrosundan bugüne tam olarak ulaşan tek üçlemenin ilk eseridir. Konu, Troya Seferine çıkarken Tanrıça Artemis uğruna kızı İphigeneia’yı kurban etmiş olan Kral Agamemnon’un 10 yıl sonraki dönüşünde karısı Klytaimnestra ve âşığı Aigisthos eliyle öldürülüşüdür. Atreus soyunun lanetli yazgısı böylece bitmeyecek, Elektra ve Orestes kuşağında da sürecektir.
Zincire Vurulmuş Prometheus (Prometheus Desmotes), 90 eserinden günümüze kalmış 7 tragedyadan biri; en önemlisi dir. (yazılış tarihi bilinmez, son eserleri arasında sayılır). Bir üçlünün (trilogya) ilk ürünü kabul edilen eserin, ele geçmemiş olan Pıometheos Lyomenoss (Zinciri Çözülen Prometheus) tragedyasıyla sürdüğü de kabul edilir (üçüncü eserin de adı bilinir: Prometheos Pyrphoros: Ateş Taşıyan Prometheus). Prometheus ateşi Tanrılardan alıp insanlara vermek suçundan ötürü suçlu sayılır; bu başkaldırı Zeus’ un buyruğu ve Hephaistos’un emeğiyle onun Kafkas Dağları’na zincirlenişiyle cezalandırılır. Olayları pek az olan bu tragedya, Prometheus ile onu görmeye gelen deniz perilerinin (koroyu oluştururlar) Okeanus’un, İo’nun Hermes’in konuşmalarından oluşur. İnsan uygarlığının başlangıcını sağlayan bu titan, çağdaş sanatçılarca da insan iradesinin, direnişinin, yüce bir simgesi sayılır.
